Mesnevi (Konuk)/1. Defter

by Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî

	1. Defter
Beyitler	Dibâce, 1-50, 51-100, 101-150, 151-200, 201-250, 251-300, 301-350, 351-400, 401-450, 451-500, 501-550, 551-600, 601-650, 651-700, 701-750, 751-800, 801-850, 851-900, 901-950, 951-1000, 1001-1050, 1051-1100, 1101-1150, 1151-1200, 1201-1250, 1251-1300, 1301-1350, 1351-1400, 1401-1450, 1451-1500, 1501-1550, 1551-1600, 1601-1650, 1651-1700, 1701-1750, 1751-1800, 1801-1850, 1851-1900, 1901-1950, 1951-2000, 2001-2050, 2051-2100, 2101-2150, 2151-2200, 2201-2250, 2251-2300, 2301-2350, 2351-2400, 2401-2450, 2451-2500, 2501-2550, 2551-2600, 2601-2650, 2651-2700, 2701-2750, 2751-2800, 2801-2850, 2851-2900, 2901-2950, 2951-3000, 3001-3050, 3051-3100, 3101-3150, 3151-3200, 3201-3250, 3251-3300, 3301-3350, 3351-3400, 3401-3450, 3451-3500, 3501-3550, 3551-3600, 3601-3650, 3651-3700, 3701-3750, 3751-3800, 3801-3850, 3851-3900, 3901-3950, 3951-4000, 4000-4045
Başlıklar	Pâdişâhın câriyeciğe âşık olması ve pâdişâhın onu satın alması ve câriyeciğin hasta olması ve onun tedâvîsine pâdişâhın tedbîri hikâyesidir. Pâdişâh nezdinde câriyenin tedâvîsinden, hekîmlerin aczi zâhir olması ve pâdişâhın dergâh-ı Hakk'a yüz çevirmesi ve pâdişâhın, mübeşşir-i gaybîyi rü'yâsında görmesi ve tabîb-i ilâhîyi bulması ve onun murâdının hâsıl olması Sâhib-i tevfîk olan Hak Teâlâ'dan bilcümle hallerde edebe riâyete tevfîk taleb etmek hakkında ve edebsizliğin zararlarının vehâmeti beyânındadır Rü'yâsında mülâkâtı ile müjdelemiş oldukları tabîb-i ilâhî ile pâdişâhın mülâkâtı Pâdişâhın o tabîbi, onun hâlini görmek için, hastanın başı ucuna götürmesi Câriyeciğin hastalığını anlamak için, o velînin pâdişâhdan halvet istemesi Velînin, câriyenin hastalığını anlaması ve câriyenin elemini ve marazını pâdişâh huzûrunda arz etmesi. Pâdişâhın, kuyumcuyu getirmek için Semerkand'a elçiler göndermesi Onun beyânındadır ki, kuyumcu olan adamı öldürmek ve zehir vermek işâret-i ilâhî ile idi Bakkal adamı ve tûtî kuşu ve bakkal dükkânında tûtî kuşunun yağı dökmesi hikâyesidir Kendi milletinin taassubu yüzünden hıristiyanları öldüren yahûdî pâdişâhının hikâyesidir Hıristiyanları [ortadan] kaldırmak için vezîrin pâdişâha hîle öğretmesi Hıristiyanlara kasd için, o yahûdî vezîrin telbîsi ve onların hâlini şâhın huzûruna arz etmesi Hıristiyanların onu telbîsden ve za'f-ı idrâkden dolayı kabûl etmeleri beyânındadır Akıl gözünün za'fından dolayı hıristiyanların cümlesinin vezîre tebaiyyet etmeleri beyânındadır Halîfenin suâlinden dolayı Leylâ kıssasının misâlen zikri Vezîrin hasedinin beyânındadır Hıristiyanların mâhirlerinin vezîrin hîlesini anlamaları Şâhın vezîre gizli haber göndermesi Hıristiyan kavminden on iki kabîlenin beyânındadır Vezîrin hıristiyan kavmine karşı, İncil'in ahkâmında karışıklık yapması Bu ihtilâfâtın, yolun hakîkatinde değil, sûrette zâhir olduğu beyânındadır. Bu mekrde vezîrin hasâreti beyânındadır Hıristiyan kavminin ıdlâlinde vezîrin bir başka hîle îcâdı Vezîrin mürîdleri def' etmesi Halveti bırak! diye mürîdânın tekrâr mürâcaatı Vezîrin, halveti bozamam diye cevâb vermesi Vezîrin halvetine mürîdlerin i'tirâzı Vezîrin halveti terk etmekten mürîdleri nevmîd etmesi Vezîrin her bir beyi ayrı ayrı velîahd yapması Halvette vezîrin kendisini öldürmesi "Îsâ (a.s.) ümmetinin, sizden hangisi velîahddır?" diye ümerâdan suâl etmesi ...لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ (Bakara 2/285) Ya'ni "Biz onun peygamberlerinin arasını tefrîk etmeyiz..." âyet-i kerîmesinin beyânındadır Velîahdlık husûsunda ümerânın münâzaa etmesi ve yekdiğerine kılıç çekmesi İncil'de mezkûr olan Mustafâ aleyhi's-selâmın na'tine ta'zîm beyânındadır İsâ (a.s.)ın dînini helâke sa'y eden başka bir Yahûdî pâdişâhının hikâyesidir Yahûdî pâdişâhın ateş yakıp "Her kim bu puta secde ederse ateşten kurtulur" diyerek, ateşin yanına put koyması beyânındadır Ateş içinde çocuğun söze gelmesi ve halkı ateşe atılmağa teşvîk etmesi Adamların kendilerini ateşe atmaları Muhammed (a.s.)'ın nâm-ı şerîfini maskaralıkla ve istihzâ ile okuyan o kimsenin ağzının eğri kalması O çıfıt pâdişâhın ateşe itâb etmesi Hûd (a.s.)'ın ahdinde Âd kavmini helâk eden rüzgârın kıssası Çıfıt şâhın istihzâ ve inkâr etmesi ve kendi nasîhatçılarının nasîhatını kabûl etmemesi Av hayvanlarının arslana tevekkülü ve terk-i sa'yi söylemesinin hikâyesi Arslanın av hayvanlarına cevâb vermesi ve çalışmanın fâidesini söylemesi Av hayvanlarının tevekkülü, sa'y ve iktisâba tercîh etmesi Arslanın çalışmayı ve kazanmayı tevekküle ve teslîme tercîh etmesi Av hayvanlarının tevekkülü çalışmaya tercîh etmesi Arslanın çalışmayı tevekkül üzerine tercîh etmesi Tekrâr av hayvanlarının tevekkülü sa'ye tercîh etmeleri Azrâil'in bir adama bakması ve o adamın Süleyman (a.s.)'ın sarayına kaçması ve tevekkülün sa'y üzerine müreccah olmasının takrîri ve fâide-i sa'yinin azlığı Tekrâr arslanın sa'yi tevekküle tercîh etmesi ve sa'yin fâidelerini beyân eylemesi Sa'yin tevekküle tercîhi mukarrer olması Tavşanın arslana gitmesinin te'hiri hakkında av hayvanlarının i'tiraz etmesi Tavşanın onlara cevab vermesi Av hayvanatının tavşanın sözüne i'tiraz etmeleri Tekrar tavşanın hayvanlara cevabı Tavşanın ilminin zikri, ilmin menafi'inin ve faziletinin beyanı Tekrar av hayvanlarının tavşandan onun düşüncesinin sırrını istemeleri Tavşanın onları sırdan men' etmesi Tavşanın hilesinin kıssası Sineğin te'vîlinin merdûdiyyeti ve onun zannının za'fı Sineğin kıssası ve hakikaten deniz içinde olduğunu düşünmesi Tavşanın geç gelmesinden arslanın haykırması Tavşanın hîlesi beyânındadır Tavşanın arslana erişmesi Tavşanın özür dilemesi Arslanın tavşana cevab vermesi ve onunla berâber revan olması Kazâ geldiği vakit, açık gözlerin bağlanması beyânında Süleyman'ın (a.s.) hüdhüd kuşunun kıssası Hüdhüdün da'vâsına karganın i'tirâz etmesi Karganın i'tirâzına hüdhüdün cevâb vermesi Âdem'in (a.s.) kıssası ve kazâ onun nazarını nehy-i sarîhin riâyetinden ve te'vîli terkten bağlaması Kuyunun yakınına eriştiği vakit tavşanın arslandan ayağını geriye çekmesi Tavşanın ayağını geriye çekmesi sebebinden arslanın suâli Arslanın kuyuya bakması ve kendisinin ve o tavşanın aksini görmesi Tavşanın, av hayvanları tarafına, arslan kuyuya düştü diye müjde götürmesi Av hayvanlarının tavşanın etrâfında toplanmaları ve ona senâ etmeleri Tavşanın, av hayvanlarına: Bununla mesrûr olmayınız, diye nasîhat vermesi "Küçük harbden, büyük harbe döndük" hadîs-i şerîfinin tefsiri Rum elçisinin Emîrü'l-Mü'minîn Ömer'e (r.a.) kadar gelmesi ve onun Ömer'in (r.a.) kerâmâtını görmesi Rum elçisinin Emîrü'l-Mü'minîn Ömer (r.a.) efendimizi ağaç altında uyumuş olarak bulması Rum elçisinin Emîrü'l-Mü'minîn Ömer (r.a.) efendimize selam vermesi Rum elçisinin Emîrü'l-Mü'minîn Ömer'den (r.a.) suâl etmesi Âdem'in (a.s.) o zelleyi رَبَّنَا ظَلَمْنَٓا (A'râf 7/23) "Ey bizim Rabbimiz, biz zulmettik" diye kendisine izâfe etmesi ve İblis'in kendi günâhını بِمَآ أَغْوَيْتَنِى (Hicr 15/39) "Senin beni azdırman hakkı için" diye Hakk'a izâfe etmesi وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ (Hadîd, 57/4) Ya'ni "Nerede olsanız O sizinle beraberdir" âyet-i kerimesinin tefsiri Rum elçisinin Ömer'den (r.a.) bu ecsâmın suyuna ve çamuruna ervâhın ibtilâsı sebebinden suâl etmesi "Allah ile berâber oturmak isteyen kimse, ehl-i tasavvuf ile beraber otursun" ma'nâsının beyânındadır Bir tâcirin kıssasıdır ki, ticâret sebebiyle gittiği vakit, onun mahbûsu olan tûtîsi, ona Hindistan tûtîlerine haber tevdî' etti İlâhî olan ukûl kuşlarının kanadlarının sıfatı Tâcir efendinin Hindistan tûtîlerini sahrâda görmesi ve o tûtîden haber eriştirmesi Ferîdüddîn Attâr (kaddesallâhu rûhahu) hazretlerinin kavlinin takrîrî: Beyit: Ey gâfil, sen sâhib-i nefissin; toprak arasında kan ye; zîrâ eğer sâhib-i dil bir zehir yese, o bal olur Sâhirlerin Mûsâ'ya (a.s.) "Ne emredersin, asâyı evvelen sen mi atarsın, yâhut biz mi?" diyerek ta'zîm etmeleri Tâcirin tûtîye, Hindistan tûtîlerinden gördüğü şeyi açıkça söylemesi O tûtinin, o tûtilerin hareketini işitmesi ve o tûtinin kafes içinde ölmesi; ve efendinin onun hakkındaki feryâdı Hakim Senâi'nin (rahmetullâhı aleyh) "Her ne şey sebebiyle yoldan kalasın o şey ister küfür olsun, ister kelime-i imân olsun. Her ne şey sebebiyle dostdan uzak düşesin, o nakış ister çirkin ve ister yakışıklı olsun müsâvidir" sözünün tefsiri. Ya'ni Aleyhi's-selâm Efendimizin "Muhakkak Sa'd gayretlidir ve ben Sa'd'dan daha gayretliyim; ve Allah Teâlâ benden daha gayretlidir. Ve O'nun gayretindendir ki fevâhişi ve ondan zâhir ve bâtın olanı harâm etti” hadis-i şerifinin ma'nâsı beyânındadır Tâcir efendinin hikâyesine rücu' Efendinin ölmüş tûtiyi kafesten dışarıya bırakması ve uçması Tûtinin efendiye vedâ' etmesi ve Hindistan'a gitmesi Halkın ta'zîminin ve baş olmak için halkın parmakla gösterilmişi olmanın mazarratı "Allah'ın dilediği şey oldu ve dilemediği şey olmadı" hadîs-i şerîfinin tefsiri Emîrü'l-Mü'minîn Ömer (r.a.) ahdinde, çalgıcı ihtiyarın kıssasıdır ki, maîşetsiz kaldığı gün kabristanda Allah için çalgı çalıyordu "Muhakkak Rabbinizin, sizin dehrinizin günlerinde kokuları vardır. Âgâh olun, onlara teveccüh edin!" hadîs-i şerîfinin ma'nâsı hakkındadır Âişe-i Sıddîka'nın Hz. Mustafa (s.a.v.) den "Bugün yağmur yağdı ve siz kabristan tarafında idiniz; niçin elbisen ıslanmamıştır?" diye suâl etmesidir Hakîm Senâî (rahmetullahi aleyh)in beytinin tefsîridir: "Can vilâyetinde gökler vardır ki, cihânın göğüne iş buyurucudur. Ruh yolunda aşağılar ve yukarılar vardır; yüksek dağlar ve denizler vardır." Bu "İlkbaharın soğuğunu ganîmet addedin; zîrâ ağaçlarınıza ne yaparsa, bedenlerinize de onu yapar; ve sonbaharın soğuğundan kaçının; zîrâ ağaçlarınıza ne yaparsa, bedenlerinize de onu yapar" hadîs-i şerîfinin ma'nâsı beyânındadır. Hz. Mustafâ'ya (s.a.v.) Hz. Âişe'nin diğer suâli İhtiyar çalgıcı kıssasının bakıyyesi ve onun hülâsasının beyânı Hâtıfın uykuda Emîrü'l-Mü'minîn Ömer'e (r.a.), "Beytülmâlden bu kadar altın al ve kabristanda uyumuş olan o adama ver" demesi Cemâat çoğalıp, "Biz va'z esnâsında, senin mübârek yüzünü göremiyoruz" dedikleri için, Peygamber'e (s.a.v.) mahsûs minber yaptıkları vakit, hannâne direğinin nâlesi ve Resûl ve ashâbın o nâleyi işitmesi ve Mustafa'nın (a.s.) direk ile sarâhaten suâl ve cevâbı Resûl'ün (a.s.) mu'cizesinin ızhârı ve Ebû Cehl'in elinde taş parçalarının söze gelmesi ve taş parçalarının O'nun risâletine şehâdet etmesi Kıssa-i mutribin bakıyyesi ve hâtifin nidâ ettiği şeyi ona Hz. Ömer'in haber eriştirmesi Emîrü'l-Mü'minîn Ömer'in (r.a.), onun nazarını varlık olan makâm-ı giryeden, mestlik olan makâm-ı istiğraka çevirmesi O iki meleğin duâsının ma'nâsı beyânındadır. Her gün pazar başında şöyle nidâ ederler: "Yâ Rab! Her infâk edene ivaz ver ve yâ Rab, her imsâk edene telef ver!" Ve o münfık, Hak yolunun mücâhidi olup hevâ yolunun müsrifi olmadığı beyânındadır O halîfenin kıssasıdır ki, kendi zamânında kerem cihetinden Hâtem-i Tâi'den ileriye geçmiş idi A'rabî ve onun zevcesinin ihtiyaç sebebiyle olan mâcerâsının kıssası Muhtâç olan mürîdlerin, müzevvir olan müddeîlere aldanması ve onları şeyh ve muhteşem ve vâsıl zannetmesi ve nakli nakidden fark etmeyi bilmemesi ve ber-besteyi ber-resteden tanımaması Onun beyânındadır ki, bir mürîdin müddeî-i müzevvire o bir kimsedir diye sıdk ile i'tikâd bağlaması ve bu i'tikâd sebebi ile şeyhinin rü'yâsında görmediği bir makâma vâsıl olması A'rabînin ve kadının kıssasına rücû' ve çok acîb temsiller Kadının kocasına "Sözü kendi kadem ve makâmından pek ziyâde söyleme; zîrâ Hak (celle ve alâ) buyurur ki لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ "Yapmadığınız şeyi niçin söylersiniz?" (Sâf, 61/2) Ve her ne kadar bu söz doğru ise de, bu makâm-ı tevekkül senin için değildir. Ve kendi muâmelenin fevkı olarak bu sözü söylemen ziyân tutar, ve's-selâm" diye nasîhat etmesi "Fakirlere hakâretle bakma, Hak emrinde zann-ı kemâl ile bak! Fakîre ve fakîrlere kendi hayâlin ve zarûretin sebebiyle ta'n etme!" diyerek erkeğin kendi kadınına nasîhat etmesi Onun beyânındadır ki, her bir kimsenin hareketi kendisinin bulunduğu yerdendir ki, herkesi kendi vücûdunun dâiresinden görür. Mâvi sırça, güneşi mâvi gösterir ve kırmızı, kırmızı gösterir. Sırçalar renklerden ârî olduğu vakit beyâz olur. Diğer sırçaların hepsinden daha doğru söyleyici olur ve hepsinin imâmı olur Kadının zevcine riâyet etmesi ve kendi sözünden rücû' eylemesi Bu "Muhakkak onlar âkıle galebe çalar ve câhil onlara galebe çalar" hadîs-i şerîfinin beyânındadır Taleb-i maîşet cihetinden kadının iltimâs ettiği şeye erkeğin kendisini teslîm etmesi ve kadının o i'tirâzını işâret-i Hak bilmesi. Beyit: "Her bilicinin aklı indinde sâbittir ki, dönücü ile bir döndürücü vardır" Onun beyânındadır ki, Mûsâ ve Fir'avn'ın her ikisi de, zehir ve panzehir ve zulumât ve nûr gibi müsahhar-ı meşiyyettirler; ve nâmûs kırılmaması için Fir'avn'ın halvette münâcât etmesi Eşkıyânın dünyâda ve âhirette ziyanda kalıp, iki cihândan mahrûm olmaları sebebinin beyânındadır Sâlih'i (a.s.) ve Sâlih'in (a.s.) devesini his gözünün hakîr ve hasımsız görmesi. Hak Teâlâ bir orduyu helâk etmek istediği vakit, onların nazarında hasımları hakîr ve az gösterir. Her ne kadar o hasım gâlib olursa da. Nitekim Allah Teâlâ buyurur: "Mef'ûl ve mukadder olan emri kazâ etmesinden dolayı, Allah Teâlâ sizi, onların gözlerinde az gösterdi." "Birbirine bitişen iki denizi salıverdi" ma'nâsı beyânındadır O ma'nânın beyânındadır ki, veliyy-i kâmil her ne yaparsa, mürîdlere cür'et etmek ve o fiili yapmak lâyık olmaz; zîrâ tatlı tabîbe zarar vermez, fakat hastaya zarar verir; ve soğuk ve kar üzüme ziyân vermez, fakat koruğa ziyan verir. Çünkü henüz yoldadır. "Allah senin geçmiş ve gelecek günâhlarını mağfiret etmek için sana feth-i mübîn müyesser etti" (Fetih, 48/2) hitâbına mazhar olmamıştır Arabın ve onun zevcesinin mâcerâsının mahlası (ya'nî zübdesi mahalli) Zevcesinin iltimâsı üzerine, Arab erkeğinin muvâfakat etmesi ve bu inkıyâdda "Benim bir hîlem ve imtihânım yoktur" diye yemîn etmesi Kadının rızık talebi yolunu kendi zevcine ta'yîn etmesi, onun dahi kabûl eylemesi Orada su kıtlığı vardır zannı üzerine, Arab'ın bâdiye ortasından yağmur suyu testisini Bağdad tarafına Emîrü'l-mü'minîne hediye götürmesi Arab kadınının yağmur suyu testisine keçe dikmesi ve Arab'ın son derece olan i'tikâdından dolayı ona mühür vaz' etmesi Onun beyânındadır ki, fakîr nasıl keremin âşıkı kerîmin âşıkı ise kerîm keremi dahi fakîrin âşıkıdır. Eğer fakîrin sabrı ziyâde olursa kerîm onun kapısına gelir; ve kerîmin sabrı ziyâde olursa fakîr onun kapısına gelir; lâkin fakîrin sabrı fakîrin kemâlidir; ve kerîmin sabrı onun noksanıdır O kimsenin arasını farktır ki, Hakk'a muhtâç ve Hakk'ın teşnesidir; ve o kimsenin arasını farktır ki, Hudâ cânibinden fakîrdir ve O'nun gayrinin teşnesidir A'rabîye ikrâm ve onun hediyesini kabûl için, halîfenin bekçilerinin ve nakîblerinin ileriye gelmesi Onun beyânındadır ki, dünyânın âşıkı, üzerine güneşin ziyâsı aksetmiş olan duvarın âşıkı gibidir; ve o, bu ziyâ ve parlaklık duvardan olmayıp, dördüncü felekteki güneş cirminden olduğunu anlamak için cehd ve sa'y etmedi; şübhesiz gönlünü kâmilen duvara verdi; ve vaktâ ki güneşin ziyâsı güneşe ulaştı, o mahrûm kaldı. "Onların arası ile iştihâ ettikleri şeyin arasına hâil olundu". "Zinâ ettiğin vakit hürre ile et ve çaldığın vakitte dahi büyük inci çal" Arab darb-ı meselidir Arab'ın hediyeyi, ya'nî testiyi, halîfenin gulâmlarına tevdî' etmesi Nahvî ile gemici mâcerâsının hikâyesi Halîfenin hediyeyi kabûl etmesi ve o hediyeden ve o testiden bî-niyâzlığın kemâli ile berâber atâ buyurması Pîrin vasfı ve onun mutâvaatı hakkındadır Resûl'ün (a.s.) Alî'ye (k.v.) "Mâdem ki her bir kimse bir nevi' tâatla Hakk'a takarrub isterler, sen âkılin ve bende-i hâssın sohbeti ile takarrub iste; tâ ki onların hepsinden ileriye ayak basasın", diye vasiyet buyurması beyânındadır Kazvinlinin sırtına arslan sûretinde mâvilik vurdurması ve iğne darbesi sebebiyle onun pişman olması Ava gitmiş olan arslan ve kurt ve tilkinin kıssasıdır Arslanın kurdu tecrübe etmesi ve "Ey kurt, ileriye gel! Bizim aramızda avları taksîm et!" demesi O kimsenin kıssasıdır ki, bir dostun kapısını çaldı; içeriden, "Kimdir o?" dedi. "Benim" dedi. "Mâdem ki sen sensin, kapıyı açmam. Dostlarımdan hiçbir kimseyi tanımıyorum ki, o "ben" olsun", dedi "O benim" diyen kâilin pişmân olması ve istiğfâr için onun bir sene riyâzet çekmesi; ve o müstağfirin o evin kapısına avdet etmesi ve sâhib-i hânenin, "Kapıda olan kimdir" diye sorması ve o müstağfirin, "Kapıda olan da sensin" diye cevâb vermesi Taksîmde edebsizlik ettin diye, arslanın kurdu te'dîb etmesi Nûh'un (a.s.) kavmini "Ey mahzûller bana sarılmayınız; zîrâ ben nikâbım. Bu arada hakîkatte Hakk'a sarılınız" diye tehdîd etmesi Gözleri onlar ile rûşen olmak için, pâdişâhların ârif sûfîleri kendi karşılarına oturtmaları Yûsuf'un (a.s.) huzûruna misâfir gelmesi ve Yûsuf'un (a.s.) tuhfe ve hediye taleb etmesi Yûsuf'un (a.s.) misâfirden hediye taleb etmesi Misâfirin Yûsuf'a (a.s.) "Hediye olarak sana âyîne getirdim; tâ ki her ne zaman ona bakar isen, kendinin güzel yüzünü göresin ve beni hatırlayasın" demesi Vahyin pertevi onun üzerine vurması, o âyeti Peygamber'den (a.s.v.) evvel okuması sebebiyle, kâtib-i vahyin mürted olması ve "İmdi ben de mahall-i vahyim!" demesi Muhâsara etmiş oldukları bu şehirden Mûsâ'yı (a.s.) ve kavmini bî-murâd olarak döndür diye Bel'am-ı Bâûr'un duâ etmesi ve onun duâsının müstecâb olması Hârût ve Mârût'un kendi ismetlerine i'timâd etmesi ve ehl-i dünyâya karışmak istemesi ve fitneye düşmesi Hârût ve Mârût kıssasının bakıyyesi ve onların dâr-ı dünyâda dahi Bâbil kuyusunda cezâ ve ukûbetleri Sağırın hasta olan komşusunun iyâdetine gitmesi Nass mukâbelesinde kıyâs getiren ilk kimse İblîs idi Kendi hâlini ve kendi mesleğini, câhillerden gizli tutmak lüzûmu beyânındadır Rûmîlerin ve Çinlilerin nakkâşlık ilminde ve sûret yapıcılıkta da'vâ etmelerinin kıssası Peygamber'in (a.s.) Zeyd'e "Bugün nasılsın ve nasıl kalktın?" diye sorması ve onun "Yâ Resûlallah hakkan mü'min olarak sabahladım" diye cevâb vermesi Resûl'e (s.a.v.) Zeyd'in (r.a.) "Ahvâl-i halk bana âşikârdır ve mestûr değildir" diye cevâb vermesi Getirdiğimiz olmuş ve seçilmiş meyveleri, "O yemiştir" diye Lokman'ı, kölelerin ve kapı yoldaşlarının müttehem kılması Resûl'un (a.s.) cevâbı hakkında kıssa-i Zeyd'in bakıyyesi Hikâye Peygamber'in (s.a.v.) Zeyd'e "Bu sırrı, bundan daha açık söyleme ve mütâbaatı hıfz eyle!" buyurması Zeyd'in hikâyesine rücû' Emîrü'l-Mü'minîn Ömer (r.a.) zamânında şehre ateş düşmesi Emîrü'l-Mü'minîn Ali (kerremallâhu vechehû) efendimizin yüzüne düşmanın tükürmesi ve Hz. Ali'nin kılıcı elinden atması Ali (k.v.) hazretlerinden o kâfirin, "Vaktâki benim üzerime muzaffer oldun, niçin kılıcı elinden attın?" diye suâl etmesi Emîrü'l-Mü'minîn (r.a.) hazretlerinin kılıcı elden bırakmasının sebebi; o hâl içinde ne olmuş olduğu hakkında cevâb vermesi Peygamberin (s.a.v.) Emîrü'l-mü'minîn Ali'nin (k.v.) seyisinin kulağına "Ali'yi öldürmek senin elinde olacaktır" buyurması Âdem'in (a.s.) İblîs-i matrûdun dalâletinden taaccüb etmesi ve ucb getirmesi