Dostlar Tiyatrosu'nun Yeniden Üretimi Abdülcanbaz'da Yabancılaştırma/Anlatıcı Ögesi
3.4. Anlatıcı Ögesi
Canlandırma yerine anlatma ilkesini esas alan Epik tiyatronun yabancılaştırmaya zemin hazırlayan temel niteliklerinden biri de sahnede görünür bir anlatıcıya yer verilmesidir. Abdülcanbaz'da anlatma görevini yerine getiren ise aynı zamanda oyun içindeki başka bir rolle de varlık gösteren Karanfil Hoca'dır. Abdülcanbaz takımının bilge kişisi Karanfil, hem sahne illüzyonunu bozarak hem de neredeyse her tablodan önce dramatik akışı kesintiye uğratıp o tabloda olacakların ön bilgisini seyirciyle paylaşarak yabancılaştırmaya hizmet eder. Takdim kısmında Çığırtkan'a "Dur evlâdım dur. Bitti senin işin hadi bakalım. Bundan böyle söz benim." (s. 5) diyerek bir yandan oyunun anlatıcısı olduğunu ilan ederken bir yandan da yanılsamayı yok eden bir tavır sergiler. Karanfil Hoca'nın oyunsuluğa olan bu katkısı, oyunun çeşitli tablolarında zaman zaman devreye girer. Perde önünde ikinci söyleşmenin sonunda,
(İçeriye.) Tarzan Bey oğlum, dekor hazır mı? (Dinler.) Hazırmış. (İçerden piyano sesi. Seyircilere.) Mahinur hanım piyano çalıyor. Bestekår Betofen efendinin Mehtap Sonatı.
Hadi bakalım, açılsın perdemiz.
Dökülsün ortaya marifetimiz." (s. 28)
diyerek bu bir oyundur vurgusuna katkıda bulunan Karanfil, seyircinin sahne olayına uzak açıdan bakmasını sağlar. Aynı zamanda, bu alıntıda olduğu gibi çoğu tablodan önce, özellikle sözü açmasına yardımcı olan Fettah ile söyleştiği kısımlarda, o tabloda neler olacağına dair ipuçlarını seyirciye aktarır.
| "KARANFİL | Oyunun heyecanına kaptırdık kendimizi. Kusura bakmayın bu arada unutuvermişiz sizi. Bakalım şimdi muhteremler, Mustafa Zuhurî nam alçak, makamında, Ruhsar Hanım'ı, nasıl bizzat tazyik ve tehdit etti ve Ruhsar Hanım eza ve cefaya nasıl göğüs gerip Zuhurî ile dalgasını geçti... Ve de bakalım... Neler oldu?" (s. 71). |
Genellikle soru cümleleri ile gerçekleştirdiği bu tür açıklamalarıyla, projeksiyon yöntemiyle yansıtılan bir başlık vazifesi gören Karanfil Hoca, her ne kadar merakı tetikler gibi görünse de aslında verdiği ipuçlarıyla merak unsurunun köreltilmesine ve bilinç/ düşünce alanına çıkarılan seyircinin oyuna bambaşka bir ilgiyle yaklaşmasına yardımcı olur.
.