Dostlar Tiyatrosu'nun Yeniden Üretimi Abdülcanbaz'da Yabancılaştırma

by Emine Candan İri

EMİNE CANDAN İRİ Sorumlu Yazar/Corresponding Author:

Arş. Gör., Süleyman Demirel Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Isparta, Türkiye

ORCID: 0000-0002-1238-5978

E-mail: eminecandaniri@sdu.sdu.tr

Geliş Tarihi/Submitted: 17.04.2020

Kabul Tarihi/Accepted: 05.05.2020

Kaynak Gösterim/Citation:

İri, Emine Candan (2020) “Dostlar Tiyatrosu'nun Yeniden Üretimi Abdülcanbaz'da Yabancılaştırma”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları', 12/23, 233-258

http://dx.doi.org/10.26517/ytea.436

ÖZ

Türkiye'de çizgi roman sanatının ustalarından Turhan Selçuk'un ellili yıllarda Milliyet gazetesinde yayımlanmaya başlayan ünlü çizgi romanı Abdülcanbaz, yetmişli yıllarda tiyatro sahnesine de taşınır. Dostlar Tiyatrosu'nun dramaturji kurulundan Genco Erkal, Mehmet Akan ve Macit Koper ile onlara dışarıdan katılan gazeteci-yazar Engin Ardıç'ın katkılarıyla kolektif bir çalışmanın sonucunda ortaya konan Abdülcanbaz, ilk kez 1972-73 tiyatro sezonunda seyirciyle buluşur. Çizgi roman kahramanı Abdülcanbaz 'ın çeşitli serüvenlerinden yola çıkılarak kurgulanan bu uyarlama, eğlenceli yanıyla geniş bir seyirci kitlesine ulaşabilme ve bu kitleyi güldürürken düşündürerek aslında ciddi bir tartışma ortamına çekme idealinin ürünüdür. Oyunda, bu idealin gerçeğe dönüştürülebilmesi için Brecht estetiğinin, geleneksel Türk tiyatrosunun anti-illüzyonist nitelikleriyle de belirli ölçüde benzeşen yabancılaştırma etkisi yönteminin temel alındığı dikkat çeker Bu çalışma, Abdülcanbaz'da, özdeşleşmeden ve yanılsamadan el çekilebilmesi, böylelikle seyircinin davet edildiği tartışmada etkin rolü bulunan akılcı, bilinçli ve üretken bir düzeye eriştirilebilmesi için başvurulan yabancılaştırma etkilerini, oyun metninin izin verdiği ölçüde ortaya koyma ve bir değerlendirmeye tabi tutma amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: Dostlar Tiyatrosu, Abdülcanbaz, yabancılaştırma etkisi, Epik tiyatro.

Abstract

Abdülcanbaz, which is started to be published in Milliyet in the fifties and the prominent comic book of Turhan Selçuk who is one of the masters of the art of comics in Turkey, moved to the theatre stage as well in the seventles. Abdülcanbaz, which was created as a result of a collective work with the contributions of Genco Erkal, Mehmet Akan and Macit Koper from the dramaturgy committee of Dostlar Theatre, and joumalist-writer Engin Ardıç, who joined them extemally, meets the audience for the first time in the theatre season of 1972-73. This adaptation, based on the various adventures of comic book hero Abdülcanbaz, is the product of the ideal of reaching a wide audience with its entertaining side and making this audence think while making them laugh and actually pulling them in a serious discussion setting. It is seen that in the play to make this ideal come true, the alienation effect of Brecht aesthetics, which is also somewhat similar to the anti-illusionist features of traditional Turkish theatre is based. This study aims to reveal and evaluate various alienation effects, which are used in order to move away from identification and illusion, thus, reach a rational, conscious and productive audience who have an active role in the discussion in which they are invited, to the extent permitted by the text.

Keywords: Dostlar Theatre, Abdülcanbaz, alienation effect, Epic theatre

Kaynakça

[?, ?]. (1973). "Abdülcanbaz Olayı". Toplum. Sayı 56. s. 20-21.

Aslan, Gonca Begüm. (2019). "Türkiye'de Çizgi Roman Sanatının Gelişim Süreci İçerisinde Turhan Selçuk'un Yeri ve Abdülcanbaz". Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Haliç Üniversitesi.

Benjamin, Walter. (2000). Brecht'i Anlamak. İkinci Basım. Çev. Haluk Barışcan-Güven Işısağ. İstanbul: Metis.

Bergman, İbrahim. (1973). "Abdülcanbaz". Toplum. Sayı 56. s. 22.

Brecht, Bertolt. (1977). Hurda Alımı. Çev. Yaşar İlksavaş. İstanbul: Günebakan.

Brecht, Bertolt. (2005). Tiyatro için Küçük Organon. 2. Baskı. Çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Mitos-Boyut.

Brecht, Bertolt. (2011a). Epik Tiyatro. 1. Basım. Çev. Kâmuran Şipal. İstanbul: Agora.

Brecht, Bertolt. (2011b). Oyun Sanatı ve Dekor. 1. Basım. Çev. Kâmuran Şipal. İstanbul: Agora.

Candan, Ayşın. (2003). Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.

Çelik, Yavuz - Şen, Yavuz. (1999). "Epik Tiyatroda Müzik; Oyun için mi, Oyuna Karşı mı?". Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı 5. s. 29-35.

"Dostlar Tiyatrosu Elhamra'da 6 Oyunları - Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz (Çalgılı Komedya) [Oyun Broşürü]. (22.12.1972).

Erkal, Genco (1973). "Çizgi-Romandan Sahneye Abdülcanbaz". Özgür İnsan. Sayı 8. s. 50-52.

Erkal, Genco. vd. (Tarihsiz). Abdülcanbaz. (Devlet Tiyatrosu Kütüphanesi'nden sağlanan teksir. Yer numarası: 002328).

Erkoç, Gülayşe. (2002). "1960-1970 Dönemi Tiyatro Hareketleri". Tiyatro Araştırmaları Dergisi. Cilt 13. Sayı 13. s. 1-21.

Esslin, Martin. (1959). "The Brechtian Theatre - Its Theory and Practice". Brecht: A Choice of Evils. London: Eyre & Spottiswoode.

"Genco Erkal ile Abdülcanbaz Üzerine Röportaj". Demir, Fevzi Sabri. (2019). "Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz Çizgi Romanının Türk Tiyatrosuna Uyarlanması". Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi.

Güçlü, Abdülbâki. vd. (2003). Felsefe Sözlüğü. İkinci Basım. Ankara: Bilim ve Sanat.

Grimm, Reinhold. "Novum Organum'dan Küçük Organon'a". Brecht, Bertolt. (1997). Sanat Üzerine Yazılar. Çev. Kâmuran Şipal. İstanbul: Cem.

İpşiroğlu, Zehra. (2000). Tiyatroda Devrim. 3. Baskı. İstanbul: Mitos-Boyut.

Kesting, Marianne. (1985). Brecht. Birinci Baskı. Çev. Veysel Atayman, Zeynep Özkan. İstanbul: Alan.

Nutku, Özdemir. (2007). Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro. Birinci Basım. İstanbul: Özgür.

Parkan, Mutlu. (2004). Brecht Estetiği ve Sinema. Üçüncü Baskı. İstanbul: Don- kişot.

Pekman, Yavuz. (2010). Çağdaş Tiyatromuzda Geleneksellik. 2. Baskı. İstanbul: Mitos-Boyut.

Pekman, Yavuz. (2012). "Haldun Taner Tiyatrosunda "Yabancılaştırma". Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi. Cilt 0. Sayı 7. s. 16-39.

Sokullu, Sevinç. (1979). Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi. Birinci Baskı. Ankara: Kültür Bakanlığı.

Şener, Sevda. (2015). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Dokuzuncu Baskı. Ankara: Dost.

Todorov, Tzvetan. (1995). Yazın Kuramı. Çev. Mehmet Rifat, Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi.

[?, ?]. (1973). "Toplumda Yaşayagelenlerin Simgelenmesi". Toplum. Sayı 56. s. 20-21.

Tunç. Gökhan. (2015). "Çağdaş Türk Edebiyatında Görsel Şiir". Bilig. Sayı 73. s. 249-270.

Willett, John. (2001). Brecht on Theatre - The Development of An Aesthetic. London: Methuen Drama.

Wright, Elizabeth. (1998). Postmodern Brecht. Çev. Ayşegül Bahcıvan. Ankara: Dost.

Yavuz, Metin. "Erdemsizlik ve Abdülcanbaz". https://www.ucuztarih.com/ ucuz-roman/abdulcanbaz-calgili-komedya/. (Erişim Tarihi: 02.04.2020).

Yüksel, Ayşegül. "Dostlar'ın Yirmi Yılına Merhaba". http://www.dostlartiyatrosu.com/tiyatro_yirminci_vil.html. (Erişim Tarihi: 26.03.2020).

Yüksel, Ayşegül. "Türk Sanat ve Yazın Erlerinin Dostlar Mutfağında Tiyatro- ya Dönüştürdükleri Ürünleri", http://www.dostlartiyatrosu.com/tiyatro_yirminci_vil.html. (Erişim Tarihi: 26.03.2020).