Biga Halk Müziği Kültürü: Kültürel Kaynaşmanın Müzikal Yansıması
Kültürel Kaynaşmanın Müzikal Yansıması
Alaattin CANBAY[1]
Özet
Halk kültürü ve bu kültürü oluşturan temel unsurlardan biri olan halk müziği, oldukça uzun sayılabilecek bir süre içinde oluşup gelişerek toplumsal bilince-hafızaya yerleşir, geliştiği kültürel çevrede canlılığını sürdürerek yeni formlara dönüşür. Bu özelliğiyle halk müziği kültürü, siyasi-coğrafi sınırları aşan, yaşamsal tüm etkenlerin sınırlar ötesinde iç-içe geçtiği ve sürekli olarak canlılığını sürdürdüğü bir olgu niteliğindedir. Bu anlamdaki önemli örneklerden biri olan Biga halk müziği, birbirinden farklı kültürel unsurların zaman içinde bir araya gelerek kaynaştığı bir yapıya sahiptir.
Biga, Çanakkale’nin bir ilçesi olmasının yanında, Biga yarımadası olarak demografik yapısı, kültürel zenginliği ve çeşitliliği anlamında renkli bir yapıdadır. Bu özellik doğal olarak halk müziği kültürü içinde türkü ve ezgilerine de yansımış, böylece bir yandan Kuzey Ege-Güney Marmara-Trakya-Balkan etkileşimi içinde yöreye münhasır bir müzik kültürünü meydana getirmiştir. Biga’da yaşamakta olan yerleşik halkla birlikte, tarihi süreç içinde yaşanan iskan politikalarıyla yöreye gelen Çerkes, Pomak, Boşnak ve Yerli/Manav toplulukların halk müziği kültürü ve bu kültürün oluşturduğu ortak repertuvar, müzikal olarak çeşitlilik göstermesi yanında, kültürel unsurların karşılıklı hoşgörü ve işbirliği içinde bir arada yaşamaları ile sosyo-kültürel yapıya farklı bir anlam katmaktadır .
Bu çalışmada Biga yerelinde bölgenin halk müziği kültürü, derleme çalışmaları yanında, ayrıntılı bir literatür taraması, kişisel görüşmeler, sesli-görüntülü materyallerin analizi ile araştırılarak derinlemesine incelenmeye çalışılmıştır. Yörenin sosyal ve kültürel yapısı müzikal özelliği ile ayrıştırılmadan değerlendirilmiş, bu kapsamda incelenen kaynaklarda yer alan teknik verilere referans yapılarak yöre ve müzikal özellikleri öncelikle kültürel çeşitlilik ve sosyolojik yönleriyle ele alınmıştır. Sesli ve görüntülü örneklerin çalışma içindeki akışıyla izlenip dinlenebilmesi için müzik kayıtlarını içeren ses-görüntü örnekleri karekodlarla metin içerisinde gerekli görülen yerlere eklenmiştir.
Bu çalışma kapsamında elde edilen verilerle birlikte; müzik ses ve görüntü kayıtlarının; ilgili alan araştırmacılarının çalışmalarına katkı sağlaması, paylaşılması ve somut olmayan kültürel mirasın korunması adına önemli olduğu düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler:Biga, Müzik Kültürü, Halk Müziği
Kaynaklar
Akdoğu, O. (2003) Türk Müziği’nde Türler ve Biçimler, İzmir
Aslan, H. (2020). Pomak Müzik Kültürü, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sos. Bil. Ens. Müzikoloji AB. Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde
Atabay, M. (2008) “Cumhuriyet Döneminde Çanakkale’ye Göçler”, Çanakkale Tarihi, C.Vi, Değişim Yay. İstanbul
Atalay, İ., ve Mortan, K. (2003) Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İnkılap Kitabevi (Genişletilmiş 2. Baskı), Anka Basım, İstanbul.
Aydınlı, A. (1971) Batı Trakya Faciasının İç yüzü, İstanbul
Ayhan, A. (1999) Balıkesir Çevresinde Yörükler, Çepniler ve Muhacirler, Zağanos Vakfı Yayınları. Balıkesir
Bağ, Y. (2001) Çerkeslerin Dünü Bugünü, Kafkas Derneği Yayınları, Ankara
Canbay, A. (2012) Biga Hacıköy Kişisel Görüşme Notları ve Video Kayıt Arşivi, Çanakkale
Canbay, A. (2021) Engin Gürsu ile Kişisel Görüşme Notları, Biga
Canbay, A. (2011) Ömer Gözükızıl ile Kişisel Görüşme Notları, Çanakkale
Canbay, A., ve Satır, Ö.C. (2014) Çanakkale Halk Müziği, Çanakkale Onsekiz Mart Üni. Yay., Çanakkale
Ceyhan, D. (2008) Türkiye’de Kültürel Çeşitlilik Olarak Alt Kültürler: Çerkez ve Manav Alt Kültürleri Arasında Mukayeseli Bir Çalışma, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
Çine, H. (1994) Zeybek Oyunlarımız, Mey Yayınları, İzmir
Demirçe, P.A. (2009) Eskişehir Manavlarının Müzik Kültürü, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Müziği Anasanat Dali, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Deniz, E. (2019), Türkiye’ye Pomak Göçleri , İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararasi İlişkiler Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Elçi, A. (1997) Muzaffer Sarısözen: Hayatı, Eserleri ve Çalışmalar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
Erdal, G. (2019). Kocaeli Ketenciler Köyü Çerkeslerinde Müzik, Online Journal Of Music Sciences, 4 (2), 198-249.
Erol, K.İ. (2014) Balikesir Merkez İlçe Manav Köyleri Halk Edebiyati ve Folklor Derlemeleri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir
Erten, İ. (2006) “Bölgenin Yerleşim Serüveni”, Çanakkale Dosyası-2006, Çanakkale Mercek Altında, Aynalı Pazar Gazetesi Yayınları, Çanakkale.
Gazimihal, M.R. (2012) Türk Halk Oyunları Kataloğu, [Www.E Kitap. Kulturturizm.Gov.Tr/Belge/1-2147h.Html] (12.06.2012).
Gençkal, B. (2012) “Müzik ve Kültürel Doku”, KTÜ 1. Uluslararası Müzik Araştırmaları Sempozyumu Ekim, Trabzon
Gençkal, B. (2013), The Pomak Perspectives: Debates On Origins, Ethnic Discourse and The Tradition Of Pesna, Istanbul Technical University Graduate School of Arts and Social Sciences Yayımlnmamış Doktora Tezi, İstanbul
Gençkal, B. ve Beşiroğlu, Ş. (2014), “Pomaklar ve Pesna Geleneğindeki Pentatonizm” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal Of International Social Research, Cilt: 7 Sayı: 33 Volume: 7 Issue: 33
Gürsu, E. (2001) Biga-Pegai, Doğuş Matbaası, Biga
Gürsu, E. (2018) Mani, Türkü ve Şarkılar, Notalarda Biga, Mor Yayıncılık, İstanbul
İlker, A. (2012) Pomak Türkleri (Kuman-Kıpçaklar), Edirne
Khalaf, S. (2019) Çanakkale İline Dış Göçlerin Etkisi, Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Asead Cilt 6 Sayı 1 Yıl 2019
Koçkar, A.A., ve Kaplan, A. (2019) “Çerkes Müziği ve Çalgıları”, Eurasian Academy of Sciences Eurasian Studies / Avrasya Çalışmaları 2019 Volume:11 S: 39-62
Koçkar, M.T.ve Koçkar, A.A. (2019) “Orta Avrupa’dan Anadolu’ya Bir Çalgının Yeni Kimliği: Çerkes Mızıkası”, Uluslararası Folklor Akademi Dergisi. Cilt:2, Sayı:3, 440-469 Kurtişoğlu F.B., ve diğ. (2008) Boşnak Kültürel Kimliğinin Simgeleri: Akordeon ve Gusla, İTÜ Dergisi/B Sosyal Bilimler Cilt:5, Sayı:2, 35-44 Aralık 2008
Memişoğlu, H. (1991) Pomak Türklerinin Tarihi Geçmişinden Sayfalar, Ankara
Memişoğlu, H. (2007).“Pomaklar” Maddesi, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları C. 34, İstanbul
Nuh, A. (2018) Bulgaristan’ın Pomak Türklerine Uyguladığı Asimilasyon Politikası, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli
Özbilgin, M.Ö. (2005) Zeybeklik Kurumu ve Zeybek Oyunları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) EÜ. Sos.Bil.Ens. Folklor Bilim Dalı, İzmir Pelin, M. (2020) Edirne’de Pomak Halk Kültürü, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balkan Çalışmaları Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne
Şenel, S. (1998) Türk Halk Musîkisi Bilgileri, (Basılmamış Ders Notları), İTÜ TMDK, İstanbul
Şimşek, E. (1997) “Mani Şeklindeki Şiirlerle Teşekkül Eden Halk Hikâyeleri Var Mıdır?”, Milli Folklor, 5 (33), Bahar, Feryal Matb., Ankara
TRT (2000) Türk Halk Müziği Repertuarı, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Müzik Dairesi Yayınları, Ankara.
Türkdoğan, O. (1996) Türk Tarihinin Sosyolojisi, Turhan Yayınları. Ankara
Ülken, H.Z. (1969) Sosyoloji Sözlüğü, Talim ve Terbiye Dairesi Yayınları, İstanbul,
Yaşar F.Ö. (2017) Biga İlçesinde Köy Adlarının Kaynakları, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 53, Eylül 2017
Yiğit E.F. (2015) “Pomak Halk Şarkılarının Müziksel Analizi”, Ege Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuarı Dergisi, İzmir
Yolcu, M.A., ve Dinç, M. (2018) Çanakkale Yöresi Halk Kültürü, Paradigma Akademi, Çanakkale
İnternet Kaynaklar
Adige-Qafe, Https://Www.Youtube.Com/Watch?V=Acnxdhnpp9s (Erş. 24.01.2021)
Akçal, A.(2020) Biga İpkaiye Köyü’nden Pşınavo İhsan Tüzün Çerkes ve Kumuk Ezgileri Www.Asagidemirci.Net (Erş. 24.01.2021)
Arslan Ömer, (2017) Http://Www.Geliboluyuanlamak.Com/773_Pomaklarin Canakkale-Agidi--Pesna-(Omer-Arslan).Html (Erş. 24.01.2021)
Http://Www.Musikidergisi.Net/?P=2649 (Erş.17.02.2021)
Https://Www.Biga.Bel.Tr/Biga-Tanitim/Tarihce (Erş. 10.01.2021)
Https://Www.Youtube.Com/Watch?V=Ivvgwtcx5ou (Karabiga Düzüne) (Erş. 24.01.2021)
Https://Www.Youtube.Com/Watch?V=Lpqygsxjwke Duygu Başkan, 2018 pomak Pesnaları / Dobrime Dojde Yunache (Erş. 24.01.2021)
Https://Www.Youtube.Com/Watch?V=Tkftqdbgkqg Duygu Üstünel 2018 / Nanina Uspavanka / Boşnak Ninnisi (Erş. 24.01.2021) Https://Www.Youtube.Com/Watch?V=Tzwt7pzxwha (Şu Biga’nın Düzüne) (Erş. 24.01.2021)
Sevdalinka Bosna’da Geleneksel Bir Müzik Tarzı - İstikamet Bosna Hersek - TRT Avaz Https:// Www.Youtube.Com/Watch?V=R6nszntnwka (Erş. 24.01.2021)
Www.Notaarsivleri.Com (Erş.24.02.2021)
https://www.youtube.com/watch?v=ua95fPR6HC8 Lezginka (Erş. 09.03.2021)
- ↑ * Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi, acanbay@gmail.com