Görsel Retorik Paradigması/Görsel Retorik Nedir?
2. GÖRSEL RETORİK NEDİR?
Bilginin bir dalı olarak retorik, klasik yunana tarihlenmekte ve iletişimde sembollerin kullanımıyla ilişkilendirilmektedir. Aristoteles retoriği; “Belli bir durumda, mevcut ikna yöntemlerini kullanma yeteneği.” olarak (Aristoteles, 2006, s.37) ethos; “ikna için kişisel gücün ortaya konması”, Pathos; “izleyicilerin coşkusunu aktive etme gücü” ve logos “ikna edici kanıtlarla gerçeğin ispat gücü” (Aristoteles, 2006, s.19) olarak tanımlamıştır. Aristoteles, inandırma ve ikna yeteneğinin yalnızca retorik disipline ait bir işlev olduğunu ve retoriğin her alanda kullanılabilecek bir sanat dalı olduğunu (Aristoteles, 2006, s.37) ifade etmiştir.
En temel anlamıyla retorik, şimdi iletişim adı verilen şeyin eski bir terimidir. Çağdaş kültür için oldukça önemli olan retorik disipline felsefe, edebiyat, siyaset, hukuk, reklam, film, mimari, tasarım gibi pek çok alanda rastlanmak mümkündür. 1970’lere kadar sözel söylev olarak tasarlanan retorik çalışmalarında görsel imgeler için özellikle formal bir isimlendirme yapılmamıştır. 1970’de retorik üzerine düzenlenen “National Conference”da katılımcılar retorik perspektifin tüm insan davranışlarına, süreç, ürün ya da esere uygulanabileceğini, dikkat, algı, tavır ya da davranışı ifade edebileceğini, sürdürebileceğini ya da değiştirebileceğini ifade ederek; retorik perspektife; sözel ve söylemsel olan konuların yanında sözel ve söylemsel olmayan konuların da dahil (Foss, 2004) edilebileceğini ifade etmişlerdir.
Görsel metaforlara odaklanan görsel retorik, Ehninger (1968:131) tarafından “İnsanların sembolleri stratejik bir biçimde kullanımı yoluyla, başkalarının düşünce ve davranışlarını etkileme biçimleri.” olarak ifade edilmektedir. Berger (2003)’e göre bu etkileme, görsellerin üzerimizde bıraktığı etkidir. Retorik teorisyen K. Burke’ye göre; retorik sadece konuşmayı değil; aynı zamanda matematik, müzik, heykel, resim, dans, mimari gibi diğer formların tamamındaki sembollerin analiz edilmesiyle de ilişkilidir. Bir başka retorik teorisyen D. Ehninger çağdaş retoriği, dilsel sembollere öncelik tanımayan, sembollerin stratejik kullanımları sayesinde insanların davranış ve düşüncelerini etkilemenin bir yolu olarak tanımlamış ve sanat çalışmaları için uygun olduğunu ifade etmiştir (Foss, 2004).
Retorik disiplin içinde yeni bir çalışma alanı olarak sanat çalışmalarında kullanılan görsel retorik; kısaca görsel imgeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bir başka deyişle, işaret ve göstergeler aracılığıyla retoriği görsel unsurlar ile ifade etmektir (Durgee, 2003). Görsel retoriği, “Anlam üretmek ya da bir argüman oluşturmak için görüntülerden yararlanan bir iletişim biçimi olarak.” (Bulmer ve Oliver, 2006: 55) tanımlamak da mümkündür. Görsel retorik, resim, film, reklam, poster gibi görsel ürünlerin göstergebilim ve retorik analiz teknikleriyle eleştirel analizini kapsamaktadır. Retorik, mecazi dilin (metafor, metonim, katakrez, ironi vb.) yapı ve kullanımlarını inceleyen bir disiplinken, görsel retorik; antropoloji, sanat teorisi, psikoloji, grafik tasarım, pazarlama, iletişim gibi analiz ve kültür alanlarının alt dalı olarak kabul edilen bir disiplindir. Temel odak noktası, form ve anlamlarının görsel olarak işlenmesi ve görsel ürünlerin nasıl analiz edileceğidir. P. Yenawine (1997: 845) bu durumu "imgelerde anlam bulma yeteneği" olarak tanımlamıştır.