Yamyamlığın Tarihi ve Van’da İnsan Yiyen Bir Topluluk Mirovharlar

by İrfan Polat

YAMYAMLIĞIN TARİHİ VE VAN’DA İNSAN YİYEN BİR TOPLULUK: MİROVHARLAR

♦

HISTORY OF CANNIBALISM AND A CANNIBAL SOCIETY IN VAN: MIROVHARS

İrfan POLAT*

ÖZ: Arkeolojik bulgulardan elde edilen bilgilere göre yamyamlık, insanlık için oldukça eski ve köklü beslenme biçimlerinden biridir. Kendi içinde türlerine ayrılan yamyamlık, bilindiği gibi zorunlu, ritüele, tedaviye veya lezzete bağlı olmak üzere temel nedenlerden ötürü gerçekleştirilir. Tarihin birçok döneminde, insanların kendi grupları içinde veya dışındaki insanların etiyle beslendikleri bilimsel bulgularla ortaya konulmuştur. Van’ın güneybatısında bulunan Çatak ilçesi, şehir merkezine 81 km uzaklıktadır. İlçeye bağlı mahallelerden bugünkü bilinen adıyla Bahçıvan, eski adıyla Mirovharan, Çatak ilçe merkezine 5 km mesafede bulunmaktadır ve mahalle, diğer köylerden Çataksuyu Çayı ile ayrılmaktadır. Köyde, tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, insan yiyen bir topluluğun yaşadığı rivayet edilmekte ve söz konusu toplulukla ilgili birkaç anlatı bulunmaktadır. Öte yandan yörede, topluluğun yaşadığı düşünülen birtakım taş yapılar da varlığını korumaktadır. Bu çalışmanın amacı, dünyada yamyamlığın tarihini teferruatlı bir biçimde ortaya koymak, yamyamlığın tespitiyle alakalı bilimsel verileri bir araya getirmek ve Mirovharan adlı toplulukla ilgili derlenen metinleri sunmak, böylelikle anlatılan efsaneler ile tarihsel bulgular arasında bir karşılaştırma yapmaktır.

Anahtar Kelimeler: Yamyamlık, Mirovharan, insan yeme, efsane, sözlü tarih.

KAYNAKÇA

Yazılı Kaynaklar

Arens, W. (1980). The man-eating myth: Anthropology & Anthropophagy. New York: Oxford University.

Atnur, G. (2011). Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. Karadeniz, S. 9, 132-151.

Avramescu, C. (2003). An intellectual history of cannibalism. Oxford: Princeton University Press.

Aykut, A. S. (1999). “İbn Battûta”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 19, 361-369, Ankara: TDV Bağdatlı Abdurrahman Efendi (2018). Brezilya seyâhatnâmesi (Rio De Janeiro, Bahia, Pernambuco Müslümanları). İstanbul: Kopernik Kitap.

Ben-Nun, L. (2014). Attitude towards cannibalism. Israel: B.N. Publication House.

Bierce, A. (1911). The devil’s dictionary, Cleveland and New York: The World Publishing.

Blick, J. P. (1988). The cannibalism ıssue: Structuralist and materialist interpretations and other concerns. Lambda Alpha Journal of Man, Vol. XVIII, 1-22.

Brown, P. - Tuzin, D. (1983). The etnography of cannibalism, Washington: Society for Psychological Anthropology.

Budge, W. E. A. (1920). An egyptian hieroglyphic dictionary vol. 1, London: Hohn Murray.

Carpini, P. (2018). Moğolistan seyahatnamesi: 13. yüzyılda Avrupa’dan Orta Asya’ya yolculuk. (çev.: Engin Ayan), İstanbul: Kronik.

Castro, E. V. (2011). The inconstancy of the Indian soul: The encounter of catholics and cannibals in 16th-century Brazil. (çev.: Gregory Duff Morton). Chicago: Pcirkly Paradigm Press.

Conklin, B. A. (2001). Consuming grief: Compassionate cannibalism in an amazonian society. Austin: University of Texas Press.

Creed, B. - Hoorn, J. (2013). Body trade: Captivity, cannibalism and colonialism in the pasific. London and New York: Routledge.

de LAFAYETTE, M. (2014). Comparative encyclopedic dictionary of Mesopotamian vocabulary, dead and ancient languages: Lexicon and thesaurus of 15 languages and dialect of ancient workd (Akkadian, Arabic, Aramic, Assyrian, Babylonian, Canaanite, Chaldean, Farsi, Hebrew, Phoenician, Sumerian, Syriac, Turkish, Ugaritic) volkume VIII-H. New York, Berlin, Paris, Madrid: Times Square Press.

Ebû Hâmid Muhammed El-Gırnatî (2018). Gırnatî seyahatnâmesi (Tuhfetu’l-Elbâb ve Nuhbetu’l-A’câb), (Hzl. ve Çev.: Fatih Sabuncu). İstanbul: Yeditepe.

Eliade, M. (2017). Kutsal ve kutsal-dışı: Dinin doğası, (çev. Ali Berktay), İstanbul: Alfa.

Eyre, C. (2002). Cannibal hymn: A culturan and literary study. Liverpool: Liverpool University Press.

Eyüboğlu, İ. Z. (1988). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. İstanbul: Sosyal.

Frazer, J. (2012). Altın dal II: Dinin ve folklorun kökleri, İstanbul: Payel.

Göde, B. (2011). Amasya masalları (Araştırma-İnceleme-Metin). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

Harman, Ö. F. (2000). İrem. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 22, 443, Ankara: TDV.

Herrmann, R. B. (2019). To feast on us as their prey: Cannibalism and the early modern Atlantic. North Carolina: The University of Arkansas Press.

Hogg, G. (1990). Cannibalism and human sacrifice, London: Robert Hale.

İbn-i Battûta (t.y.). Büyük dünya seyahatnamesi (Tufhetûn-Nûzzâr fî Garâibi’lEmsar ve-l-Acâibi’l-Efsar). İstanbul: Yeni Şafak. James, R. (1747). Pharmacopoeia universalis or a new English disoensatory. London: Looking-Glass.

Kartal, N. (1966). Fatmacık İle Yusufçuk. Türk Folklor Araştırmaları. S. 204, Temmuz, 4143-4145.

Leach, M. (1949). Funk & wagnalls standart dictionary of folklore mythology and legend volume One: A-I. New York: Funk & Wagnalls Company.

Monasterio, E. - Prince, C. (2011). Self-cannibalism in the absence of psychosis and substance intoxication. Australian Psychiatry, 19 (II), 170-172.

Muhammed Mihrî (2016). Sudan seyahatnâmesi, (ed.: Ahmet Kavas; hzl.: M. Tandoğan, A. Özkan ve A. E. Taş), İstanbul: Kitabevi.

Noble, L. (2011). Medicinal cannibalism in early modern English literature and culture, New York: Palgrave Macmillian.

Obeyesekere, G. (2015). Cannibal talk: The man-eating myth and human sacrifice in south seas, London: University of California Press.

Partridge, E. (2006). Origins: A short etymological dictionary of modern English. London ve New York: Taylor & Francis.

Polat, İ. (2020). Türk masal ve efsanelerinde olağanüstü güçler ve varlıklar: Türkiye sahasının demonoloji ve diabolojisi, İstanbul: Selenge.

Polo, M. (2019). Dünyanın hikâye edilişi: Harikalar kitabı. (çev.: Işık Ergüden - Z. Zühre İlkgelen), İstanbul: Ötüken.

Price, L. M. (2003). Consuming passions: The uses of cannibalism in late medieval and early modern Europe. New York and London: Routledge.

de Monte Crucis, R. (2018). Doğu seyahatnamesi: Bir Dominikan keşinin Anadolu ve Ortadoğu yolculuğu. (çev.: Ahmet Deniz Altunbaş), İstanbul: Kronik Kitap.

Sâdık El-Müeyyed (1999). Habeş seyahatnamesi. (hzl.: Mustafa Baydemir). İstanbul: Kaknüs.

Sarpkaya, S. (2017). Türklerin şeytani masalları: Türk masal ve efsanelerinde demonik varlıklar. Ankara: Karakum.

Schutt, B. (2017a). Eat me: A natural and unnatural history of cannibalism. London: Profile Books.

Schutt, B. (2017b). Cannibalism: A perfectly natural history. North Carolina: Algonquin Books.

Şakiroğlu, M. H. (2003). Marco Polo. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, 41-43, Ankara: TDV.

Şen, R., (hzl.) (1975). Onuncu asırda Türkistan’da bir İslâm seyyahı: İbn Fazlan seyahatnâmesi ve tercümesi. İstanbul: Bedir.

Taşpınar, İ. (2009). Sâm, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 36, 60-61, Ankara: TDV.

Togan, Z. V. (1982). Oğuz destanı, Reşideddin Oğuznâmesi, tercüme ve tahlili, İstanbul: Enderun Kitabevi.

Travis-Henikoff, C. A. (2008). Dinner with a cannibal: The complete history of mankind’s oldest taboo. Santa Monica: Santa Monica Press.

Tunç, T. (2008). Manisa masalları üzerine bir inceleme. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Turner, C. G. - Turner, J. A. (1999). Man corn: Cannibalism and violence in the prehistory American southwest. Utah: University of Utah Press.

Walens, S. (1981). Feasting with cannibals: An essay on Kwakiutl cosmology. New Jersey: Princeton University Press.

Yazıcızâde Ali (2009). Tevârih-i Âl-i Selçuk. (hzl.: Nedim Bakır), İstanbul: Çamlıca.

Yılmaz, T. O. (2017). Sudan seyahatnâmesi. Tarih Kritik, (III) I, 115-122.

Elektronik Kaynaklar

URL-1: https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/ (Erişim: 21.06.2019)

Sözlü Kaynaklar

KK-1. Abdülhadi Babur, Van/Çatak 1949, Ortaokul Mezunu, Emekli Memur, (Karşıyaka Köyü Eski Muhtarı). (Görüşme: 26.08.2019)

KK-2. Adnan Babur, Van/Çatak 1986, Lise Mezunu, Özel Sektör. (Görüşme: 26.08.2019)

KK-3. Halime Babur, Van/Çatak 1950, Okur-Yazar Değil, Ev Hanımı. (Görüşme: 26.08.2019)

KK-4. Orhan Bayer, Van/Çatak 1995, Ortaokul Terk, Çiftçi. (Görüşme: 26.08.2019)

KK-5. Salih Bayer, Van/Çatak 1959, Okur-Yazar Değil, Çiftçi. (Görüşme: 26.08.2019)

KK-6. Sehernaz Ankay, Van/Çatak 1947, Eğitim Durumu: Okur-Yazar Değil. (Görüşme: 26.08.2019)

KK-7. Selim Ankay, Van 1995, Üniversite Öğrencisi. (Görüşme: 26.08.2019)

KK-8. Tayyip Babur, Van/Çatak 1955, Okur-Yazar Değil (Âmâ). (Görüşme: 26.08.2019)

KK-9. Esma Baran, Van/Çatak 2001, Lise Mezunu. (Görüşme: 10.12.2019)

KK-10. Halime Çakı, Van/Çatak 1938, Okur-Yazar, Ev Hanımı (Görüşme: 26.08.2019)

KK-11. Eren Çakı, Van/Çatak 1993, Üniversite Mezunu, Öğretmen. (Görüşme: 29.08.2019)

KK-12. Bilgilerini Vermek İstemedi. (Görüşme: 29.08.2019)

EKLER

Görsel 1. Yamyamlara ait olduğu söylenen bir ev kalıntısı.

Görsel 2. Yamyamların seslenmesi üzerine annesini ısıran çocuğun suya atıldığı yer.

Görsel 3. Yamyamlara ait olduğu söylenen bir ev kalıntısı.

Görsel 4. Yamyamlara ait olduğu söylenen bir ev kalıntısı.