T.C.
YÜKSEK SEÇİM KURULU
Karar No : 2023/316
Bu anayasa değişikliği ile öngörülen hükümet sisteminin kurgulanırken, Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin eş zamanlı olarak yapılması ve sistemde bir tıkanmanın ortaya çıkması hâlinde parlamento ve başkanlık seçimlerinin birlikte yenilenmesine imkan verilmektedir. Anayasa değişikliği teklifiyle sunulan model, Türkiye'nin sistem tecrübesi ve dünya hükümet sistemi pratikleri gözetilerek geliştirilmiş rasyonel bir modeldir.”
ifadelerine yer verilmek suretiyle, parlamenter sistemden, başkanlık sisteminin temel özelliklerinin esas alındığı yeni bir hükümet sistemine, yani Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçildiği vurgulanmıştır.
Yapılan bu anayasa değişikliğiyle, yürütmenin asıl yetkili ve sorumlu makamı olan Başbakanlık kurumuna ve Başbakanın, Bakanlar ile birlikte “kolektif sorumluluğu” müessesesine son verilerek; yürütme yetkisi ve görevinin “tek başına” Cumhurbaşkanı tarafından kullanılması ve yerine getirilmesi; “yetkisiz” ve “sorumsuz”, cezaî sorumluluğu çok sınırlı bir Cumhurbaşkanından;
Yürütme yetkisinin tek başına kendisine ait olduğu; yaptığı her türlü iş ve işlemden “tek başına” ve “tam sorumlu” olduğu; her türlü karar ve işlemlerinin tamamının yargı denetimine tabi olduğu; cezaî sorumluluğu tam, görevdeyken ve görevinin sona ermesinden sonra da göreviyle ilgili tüm suçlardan sorumlu tutulabilen; seçim dönemi, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin “birlikte ve aynı gün yapılması zorunlu” hâle getirilen; adaylık ve seçim sistemi farklılaştırılan; bakanların atanması ve görevlerine son verilmesinde tek yetkili olan; “yürütme yetkisine ilişkin konularda” bir yetki kanununa veya kanunî bir dayanağa ihtiyaç duymaksızın “Cumhurbaşkanlığı kararnamesi” çıkarabilen; siyasi parti üyesi olabilen bir Cumhurbaşkanı hâline getirilmesi nedeniyle,
Anayasa değişikliği öncesinde Anayasanın öngördüğü parlamenter sistemdeki “Cumhurbaşkanı” ile değişiklik sonrasında kabul edilen yeni Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemindeki “Cumhurbaşkanı” - kullanılan lafız dışında - hiçbir bakımdan özdeşlik taşımamaktadır.
2. 6771 sayılı Kanunla yapılan anayasa değişikliği öncesinde TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimleri gerek seçim dönemi gerekse seçim tarihi itibarıyla farklı bir şekilde; TBMM seçimlerinin “dört yılda bir” yapılması, milletvekili genel veya ara seçiminden önceki veya sonraki bir yıl içinde yapılması gereken mahalli idareler genel veya ara seçimlerinin milletvekili genel veya ara seçimleriyle birlikte yapılması söz konusu iken; Cumhurbaşkanının görev süresinin beş yıl olması; Anayasanın başlığıyla birlikte değiştirilen 77’nci maddesinde ve diğer maddelerinde yapılan değişikliklerle, TBMM ve Cumhurbaşkanının seçim dönemi “beş yılda bir ve aynı günde birlikte yapılması” kurala bağlanmıştır.
Diğer taraftan, Anayasanın 116’ncı maddenin kenar başlığı “Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesi” olarak değiştirilmiş ve madde metni de tamamen değiştirilerek; TBMM’nin, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilmesi, bu hâlde TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçiminin birlikte yapılması; Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi hâlinde de, TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçiminin birlikte yapılması; Cumhurbaşkanının ikinci döneminde TBMM tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanının bir defa daha aday olabilmesi öngörülerek TBMM genel seçimleri ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin “beş yıllık süre için”, “birlikte ve aynı günde” yapılması anayasal kural hâline gelmiş; daha önce birbirinden bağımsız bir şekilde ve farklı süreler için yapılan TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimleri, anayasa değişikliği sonrasında “aynı sürede ve birlikte” yapılır hâle gelmiştir.
