Cappadocia Journal of Area Studies (CJAS) 2021, vol. 3, no. 1
25
ile başlamaktadır (BCA 30.18.1.2.125.19.4). 1971 yılında, ÇHC ile diplomatik ilişkiler kurulması konusunda Dışişleri Bakanlığı’na yetki verilmesine dair kararda ise “Çin Halk Cumhuriyeti” adının ilk kez geçtiği görülmektedir (BCA 30.18.1.2.269.52.2). Bu tarihe kadar ilişkilerin “Milliyetçi Çin” ile yürütüldüğü ve iş birliğinin bu ülkeyle geliştirilmeye çalışıldığı dikkat çekerken “Komünist Çin”in de farklı kanallar vasıtasıyla izlendiği fark edilmektedir. Çalışmanın ele aldığı zaman aralığı, Türkiye’de Cumhuriyetin ilanından başlamak üzere, ÇHC ile diplomatik ilişkilerin kurulması konusundaki yetkilendirme kararının alındığı 1971 yılına kadar olan dönem ile sınırlandırılmıştır. Çalışma, 1923-1971 dönemine ilişkin Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nde bulunan belgeler ışığında hem ÇHC’nin hem de Milliyetçi Çin hükümetinin Türkiye’deki resmi otoritelerce nasıl algılandığının, Osmanlı-Çin ve Türkiye-Çin ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Ele alınacak olan yalnızca ÇHC değil, belgelerde Çin olarak geçen tüm bir bölge ile devletler ve hükümetler olacaktır. Dolayısıyla temel olarak, Türkiye resmi otoritelerince “Çin” olarak adlandırılan bölge/hükümet/devletlere ilişkin sözü edilen dönemde nasıl bir algının hâkim olduğunun sorgulanması amaçlanmaktadır. Bu sorgulama, Osmanlı idaresinden Cumhuriyete devreden bilgi birikimi ve Çin’e yönelik siyaset pratikleri ile Türkiye’nin uluslararası konjonktür tarafından önemli ölçüde belirlenen dış politika öncelikleri çerçevesinde, seçilen ve erişilebilen arşiv belgelerinin incelenmesi vasıtasıyla yürütülecektir. Bu amaçla ilk olarak, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, özellikle Tanzimat Fermanı’nın ilan edildiği 1839 yılı itibariyle ivme kazanan “modernleşme” girişimleri bağlamında Osmanlı idaresinin Çin’e ve genel anlamda Çin coğrafyasına bakışı kısaca ele alınarak bu bakışın, Cumhuriyet dönemi üzerinde nasıl bir etki yarattığı incelenecektir. Burada önemli bir konu, Cumhuriyetin kurucu kadrolarının çoğunlukla Osmanlı askeri/sivil bürokrasisi mensubu olmaları çerçevesinde modernleşmeci yaklaşımların söz konusu algıya bir etkisi olup olmadığının değerlendirilmesidir. İkinci bölümde, 1923’ten ÇHC’nin kurulduğu 1949 yılına kadar, söz konusu belgeler ışığında Türkiye Cumhuriyeti resmi otoriteleri nezdinde var olan Çin algısı ele alınarak bu algının, söz konusu belgelerdeki ifade biçiminden belgelerin içeriğine değin incelenmesi ve genel bir izleğin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Üçüncü bölümde ise 1949 yılından, ÇHC ile diplomatik ilişkilerin kurulduğu 1971 yılına değin, arşiv belgelerindeki Çin algısı, hem ÇHC hem de Milliyetçi Çin hükümetine ilişkin bilgiler ışığında değerlendirilecektir. Son olarak belgelerde Çin algısına dair tespit edilen unsurlar, genel bir çerçeve içerisinde ele alınarak söz konusu algının belirlenen siyasal hedefler ile bağlantısı temelinde nasıl inşa
