12 TÜRK MUSİKİSİ ANTOLOJİSİ
Nâ't, Tekbir, Salâ, Salât, Temcid gibi dinî parçalarla Ezan, Kamet gibi namaza âid teferruat, bütün Türk musikişinaslarının elinde bediî bir hâl almıştır.
Camilerde okunan tesbih ve ilâhiler de epeyce bir yekûn tutar. Bilhassa Mevlid aylarında ve ramazanda okunmak üzere bestelenmiş bir çok ilâhiler vardır.
Cami musikisinde daha ziyade Arabca güftelere ehemmiyet verildiğini görüyoruz. Fakat bu Arabca güfteleri besteleyenler, tamamiyle Türklerdir. Bu eserlerde hâkim olan ruh; zühüd, takva, ubudiyet, münacat ve duadır. Fakat cami musikisinde Tasavvufî parçalara da yer verilmiştir. Netekim mutasavvifane bir eda ile yazılan bazı cami na'tlerinin mevcudiyeti bu hususta kuvvetli bir delildir.
XV nci asırdan beri takdis edilerek ve bestelenerek okunan Mevlid ve Muhammediye 'yi de bu arada zikr etmek lâzımdır.
Mevzularını bilhassa Siyer kitaplarından alan bu eserlerde tasavvufa da temas edilmiştir.
812 (M. 1409) de meşhur şair Süleyman Çelebi tarafından Bursa'da vücude getirilen Mevlid'de Tasavvufî bir çok remizler vardır. Esasen Emir Sultan 'a mensub bir mutasavvıf olan Süleyman Çelebi, bu mühim eseri bilhassa Âşık Paşa 'nın “Garibname” sinden ve diğer menbalardan istifade ederek ve kendi hislerini de samimi bir eda ile ilâve ederek meydana getirmiştir. Türk edebiyatının dinî mahsulleri arasında “Mevlid manzumesi” kadar şöhret kazanan ve halk arasına yayılan hiç bir eser tanımıyoruz.
Lâtifi diyor ki:
“Bu fakîr ü hakîr bu zamâna değin yüz aded Mevlid kitâbı gördüm ve nazar-ı iltifâtla her birin gözden geçirdim. Birinde bu sûz ü hâleti ve bu şevk u harâreti görmedim. Ve hem bu mertebede birisi makbûl ve meşhûr olmadı ve beyn-en-nâs biri i'tibâr ve iştihâr bulmadı.”
Yazıldığı tarihlerde bestelendiğini kuvvetle tahmin ettiğimiz Mevlid'in ilk bestekârı bizce mechuldür. Maamafih bu manzumenin bizzat Süleyman Çelebi tarafından bestlenmiş olması da mümkündür. Bir aralık Yıldırım Bayezid 'in imamlığını yapan, Ulucami'de de bu vazifeyi ifa eden bu değerli şahsiyetin musiki ile uğraşmış bulunması kuvvetle memuldur.
