Sayfa:KÜTAHYA’DA DERLENEN MEMORAT ÖRNEKLERİ ÜZERİNE İNCELEME.pdf/15

Vikikaynak, özgür kütüphane
Bu sayfa doğrulanmış

sorguladıkları gözlemlenmiştir. Bağlam merkezli derlenen memoratlarda görülen bu özelliğin de anlatının hacmini etkilediği görülmüştür. Yapay ortamda karşılıklı görüşme yöntemiyle derlenen memoratlarda, doğal ortamı görme imkânı olmadığından sadece anlatıcının olay karşısındaki hislerini görmek mümkün olmuştur. Yapay ortamda elde edilen memoratlar bağlamında derlenen örneklere nazaran daha kısa ve yüzeysel kalmıştır. Memorat-mekân ilişkisi anlatının hacmini etkilemiştir.

İnsan davranışları belli bir fiziksel çevrede meydana gelmesi sebebiyle insanı etkileyen pek çok şey belli bir mekânla birlikte anlam kazanmaktadır (Güleç Solak, 2017: 15; Göka, 2001: 24). Yaşanılan olayların gerçek mekânında derlenmesi, kaynak kişilerin anlatıya dair daha fazla ayrıntıyı hatırlamasını ve hislerini daha yoğun bir şekilde ifade etmesini sağlamıştır. İçinde yaşayanların geleneklerini, kültürlerini, değerlerini, yargılarını, dünya görüşlerini ileten ve etkileyen yaşayan ve yaşatan bir değer dizgesinin karşılığı olan mekânın, memoratlarda hacmi etkileyen önemli hususlardan biri olduğu görülmektedir (Aça, 2018: 6).

Derlemeci ile anlatıcı arasındaki kişisel bağ da değişken bir yapıya sahip olan anlatı türünün hacmini etkilemiştir. Anlatıcının tanıdığı ve güvendiği ya da güvendiği kişiler vasıtası ile aktarımda bulunduğu memorat örnekleri daha ayrıntılı ve hacimlidir. Soyut varlıklar ile ilgili kişisel tecrübesini paylaşan ama bu paylaşımların kullanıma dair şüphe duyan ya da kaynak kişiler aktarımlarında daha temkinli ve kısa yollu anlatımı tercih etmişlerdir. KK-17, KK-30, KK-25, KK-26’nın aktarımları bu şekildedir. (KK26 aktardığı bilgileri kendi tecrübe etmiş olmasına rağmen bunu belirtmeye çekinmiş ve bu şekilde ifade edilmesini istemiştir). Kütahya’da derlenen memoratların hacmi belirtilen unsurlara bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

İncelenen memoratların aktarımlarında, sözlü anlatı geleneğine uygun sade ve yalın bir dil kullanılmıştır. Kaynak kişilerin eğitim düzeyi anlatı dilini etkilemiştir. Örneğin, ilkokul mezunu olan KK-1, KK-5, KK-17, KK-25, KK-26, KK-30 numaralı kaynak kişiler olayları daha sade ve ayrıntıya girmeden, kısa olay örgüsüyle anlatmayı tercih ederken üniversite mezunu olan KK-2, KK-6, KK-7, KK-29 numaralı anlatıcılar daha net ifadelerle ve ayrıntılı olarak aktarımda bulunmuşlardır.

Olayı bizzat yaşayan kişinin memorat aktarımında korku ve heyecan duygusu ağır basmaktadır. Duyan kişinin aktarımında ise olayı karşı tarafa bildirme, nasihat etme ve ders verme duygusunun ağır bastığı didaktik bir anlatım tarzı görülmektedir. Tecrübe ettiğini anlatan ya da duyduğunu anlatan kişilerin memorat aktarım üslupları farklıdır.

Olağanüstü kişisel tecrübeleri içeren memoratlar, olayı duyan ya da yaşayan herkes tarafından anlatılıyor olmasına rağmen, yörede derlenen anlatı örnekleri, diğer sözlü anlatı türlerinde olduğu gibi daha çok kadınlar tarafından aktarılmıştır.

567