Emine Candan İRİ
ken açık balkon kapısından içeri giren Abdülcanbaz, arkasından yaklaşır. Mahinur, kendisini affetmesi için Abdül'ün ayaklarına kapanırken içeri giren Sami Bey, "Irz düşmanı millîci seniiii!" (s. 31) diyerek ona saldırır. Mahinur, nişanlısını koruyabilmek için eline geçirdiği şamdanla babasını bayıltır. Abdülcanbaz, Mahinur'un balkon kapısından çıkarken "Mizaçlarımız birbirine uymuyor" (s. 32) diyerek hayatından da çıktığını bildirir. Ardından başlayan perde önünde üçüncü söyleşme, Karanfil ve Fettah'ın bu ayrılıkla ilgili yorumlarını ve bir sonraki kısımda yaşanacaklarla ilgili ipuçlarını içerir.
Dördüncü kısımda mekân, Galata'daki Gülistan birahanesidir. Mekânın yeni kantocusu Fırıldak Amelya'nın kantosu ile keyiflenen Abdülcanbaz takımı, bu zarif ve şuh kadını (s. 37) masasında ağırlar. Amelya, Abdül'ün kendisine evine kadar eşlik etmesini ister. Tam çıkarlarken Amelya'nın belalısı Yengeç Mustafa, nara atarak içeri girince taraflar arasında müzik eşliğinde, sessiz film tekniği ile gerçekleştirilen bir kavga yaşanır ve sonunda Abdülcanbaz takımı kabadayıları yere serer (s. 40). Perde önünde dördüncü söyleşme, Karanfil ve Fettah'ın beşinci kısmın dekoru hazır oluncaya kadar karşılıklı söylediği manilerden oluşan bir ara nağmedir.
Beşinci kısım, kendisini Amelya adında Ermeni bir kantocu olarak tanıtan, fakat aslında Kuvayi Milliye için gizli bir teşkilatta çalışan bir Türk kadını olan Ruhsar'ın yoksul odasında geçer. Abdül'le yalnız kalınca gerçek kimliğini açıklayan Ruhsar, çalıştığı teşkilat adına ona bir teklifte bulunur: "Bizim teşkilât Anadolu'ya silâh kaçırıyor. Bizle beraber çalışmak ister misin?" (s. 43). Abdül, bu teklifi tereddütsüz kabul eder. İmtihan niteliğindeki ilk görevi, İngiliz casusluk teşkilâtından Cak Cakson'ı kaçırmak ve Anadolu'ya giden "Ümit" adlı motora teslim etmek olacaktır. Bu kısmın ardından gelen perde önünde beşinci söyleşmede, tıpkı Abdül gibi mutluluk içindeki Karanfil ve Fettah, konuyu altıncı kısmın kişileri Gözlüklü Sami ve yardakçısı Sürmegöz'e getirir. Dâhiliye ve Zaptiye Nâzırı Öküz Paşa tarafından millîcileri temizleyebilecek tek adam olarak görevlendirilen Gözlüklü Sami, bu işi halledebilecek bir adam bulup onu polis memuru yapmak isteyince Sürmegöz İhsan'ın önerisiyle bu işin başına Yengeç Mustafa getirilir. İstanbul sokaklarını millîci tayfasına dar etmekle görevlendirilen Yengeç Mustafa, bundan böyle yeni kişiliğine uygun olarak Mustafa Zuhurî olacaktır (s.51).
Oyunun, Karanfil ile Fettah'ın perde önünde altıncı söyleşmesi ile başlayan ikinci faslında önce çağın üç büyük emperyalist gücünün, İngiltere, Fransa ve Amerika'nın,Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları - Sayı: 23-2020 - ISSN: 2548-0472 243
