4.6.2. İştirak
Suçun kanunda tanımlanan şeklinde yer alan niteliklere uygun olarak aslında tek kişi tarafından işlenen bir suçun, birden fazla kişinin hareketin oluşumuna katkıda bulunmaları ile işlenebildiği hallerde suça iştirakten söz edilebilmektedir. Suça iştirak ile suçun birden fazla kişi ile işlenip işlenemeyeceği inceleme konusu yapılmaktadır. Suçun beraber işlendiği kişiler fail, yardım eden yahut azmettiren olarak, suçun kanuni tanımı ve somut olayda kişinin üstlendiği role göre değişkenlik göstermektedir.
Bazı suçlar kanuni tanımında yer aldığı şekli ile birden fazla kişi tarafından işlenmesi gereken suçlardır. Bu tarz suçlara iştirak zorunlu olup, çok failli suçlar olarak ifade edilmektedir. Çok failli suçların yanında, suçun işleniş aşamasından birden fazla kişinin yer aldığı ancak hepsinin fail olarak iştirak etmediği suçlara ise zorunlu şerikliğin söz konusu olduğu suçlar denilmektedir. Bazı suçların ise temel şekli tek failli iken, birden fazla kişi tarafından işlenmesi suçun nitelikli halini oluşturabilmektedir.
İştirak hükümleri, TCK'da madde 37 ile faillik, madde 38 ile azmettirme, madde 39 yardım etme şeklinde düzenlenmiştir. Asıl fail dışında, suçu beraber işlediği başka bir kişinin varlığı halinde, suçun kanuni tanımında yer alan unsurların hepsini yerine getiren kişi fail gibi sorumlu olur. Faillik; doğrudan, birlikte ve dolaylı faillik olmak üzere
4! Artuk/Gökçen/Yenidünya; Genel Hükümler, s. 624.
42 Özgenç, s. 527.
“3 Koca/Üzülmez; Genel Hükümler, s. 446.
“ İçel Genel Hükümler, s. 541.
“5 5237 sayılı TCK, m. 37: “1. Suçun kanuni tanımında yer alan fiili birlikte gerçekleştiren kişilerden her biri, fail olarak sorumlu olur. 2. Suçun işlenmesinde bir başkasını araç olarak kullanan kişi de fail olarak sorumlu tutulur. Kusur yeteneği olmayanları suçun işlenmesinde araç olarak kullanan kişinin cezası, üçte birden yarısına kadar artırılır.”
“6 5237 sayılı TOK, m. 38: “1. Başkasını suç işlemeye azmettiren kişi, işlenen suçun cezası ile cezalandırılır. 2. Üstsoy ve altsoy ilişkisinden doğan nüfuz kullanılmak suretiyle suça azmettirme halinde, azmettirenin cezası üçte birden yarısına kadar artırılır. Çocukların suça azmettirilmesi halinde, bu fıkra hükmüne göre cezanın artırılabilmesi için üstsoy ve altsoy ilişkisinin varlığı aranmaz. 3. Azmettirenin belli olmaması halinde, kim olduğunun ortaya çıkmasını sağlayan fail veya diğer suç ortağı hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmi yıldan yirmi beş yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine on beş yıldan yirmi yıla kadar hapis cezasına hükmolunabilir. Diğer hallerde verilecek cezada, üçte bir oranında indirim yapılabilir.” 4 5237 sayılı TCK, m. 39: “1. Suçun işlenmesine yardım eden kişiye, işlenen suçun ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirmesi halinde, on beş yıldan yirmi yıla; müebbet hapis cezasını gerektirmesi halinde, on yıldan on beş yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde cezanın yarısı indirilir. Ancak, bu durumda verilecek ceza sekiz yılı geçemez. 2. Aşağıdaki hallerde kişi işlenen suçtan dolayı yardım eden sıfatıyla sorumlu olur: a) Suç işlemeye teşvik etmek veya suç işleme kararını kuvvetlendirmek veya fiilin işlenmesinden sonra yardımda bulunacağını vaat etmek. b) Suçun nasıl işleneceği hususunda yol göstermek veya fiilin işlenmesinde kullanılan araçları sağlamak. c) Suçun işlenmesinden önce veya işlenmesi sırasında
yardımda bulunarak icrasını kolaylaştırmak.”
