172
3 Sovyetler Birliği’nde üretimin, mülkiyetin ve tüketimin kolektif olduğu bir örgütlenme biçimi.
ülke için bu önemli bir kaynak. Fakat nüfus az olduğu için tutulan balıkların çoğunu ihraç etmek gerekiyor. O nedenle Dünya Bankası Uluslararası Kalkınma Yardımı (IDA) Düşük Faizli Kredi Programı’yla 1980li yıllarda balıkçılık filosu, frigo ve balık pazarlama ofislerini finanse etmişti. Soğuk zincir sistemi kurularak tüketiciye taze balık sevkıyatı olanağı yaratılmıştı. Ayrıca Arap Fonu, Abu Dhabi Fonu, hükümetin kendi bütçesi ve UNDP fonları da buna ilave edilmişti. Maalesef bu pahalı yüksek teknoloji yatırımından IDA 1, IDA 2, IDA 3’te vazgeçildi. Demirden yapılan gemiler rutubet ve tuzlu iklimden dolayı çok çabuk paslanıyorlardı. Al Mahra balıkçıları her tür desteğe rağmen, FAO proje uzmanlarının desteklediği ve Yemen Balıkçılık Bakanlığı memurları konuyla ilgili çeşitli eğitimler almalarına rağmen -hem fiziksel olarak hem de kalite bakımından yeterli kalitede balık sağlayamadılar. Çoğu Sovyet malı olan bu yeni yüksek teknolojiyi inşa eden balıkçılık filosu, sahildeki geleneksel balıkçılarla rekabet ediyordu. Kavgalar ve korsanlık başlamıştı.
Bence kalkınma çalışmalarında her zaman “Small is beautiful, big is ugly” (küçük güzeldir, büyük ise çirkin) mottosunu hatırlamalıyız. Bu yüksek kaliteli balık pazarını kazanmak için Yemenli Araplar hazır değildi. Bunu neden IDA 1’den sonra kimse söylememişti? IDA 2 ve 3’te de aynı şekilde devam etti. Ayrıca IDA 4 de hazırlık aşamasındayken iptal edildi.
Oradaki büyük frigoya Nishtun adı verilmişti. Çünkü yanında Nishtun köyü vardı. Al Mahra ilinin yanındaki Al Mukalla ilinde daha başarılı bir balıkçılık kooperatifi bulunuyordu ve ben orada bir araştırma yaptım. Zaten faaliyetler gerçek kooperatifler gibi yürütülmüyordu. Hem Yemen devletinin hem de Sovyetlerin etkisi vardı. Orada “Kolhoz3” zihniyeti mevcuttu. Planlar yukarıdan aşağı yapılanlamalarla hazırlanır, uygulamalar ve muhasebe çok önemli değildir; çünkü “kâr” gerektirmiyor. Herkese iş ve yemek sağlamak için Sovyetlerin uyguladığı bir model niteliğindedir. Kooperatifteki muhasebe sistemi çok ilginçti. Ortaklardan balık fiyatı üzerinden rutin olarak yüzde yirmi kesinti yaptılar. Balıkçılar eski Nishtun ahşap gemilerini 1967 senesinde ağalar ve şeyhlerden, yerel adıyla seyidlerden almışlardı. Bazıları otuz senelik, yarı çürük “khadija” ve “sambuk” gemilerini hiç değiştirmemişlerdi. Onları balıkçılar ken-
Nishtun, Yemen, 1989.
