Mehmet Ali ÇELİKEL
Tarih boyunca yaşanan her savaşın ardından, o savaşa ilişkin savaş şiirleri yazılmıştır. Bu çalışma Gelibolu Muharebeleri boyunca, Anzak askerlerinin günlüklerinde yazılan savaş şiirlerini inceleme amacı taşımaktadır[1]. Çalışmanın amacı ilk bakışta savaş şiirleri yazmış ünlü şairlerin şiirlerinin inceleneceği izlenimini uyandırsa da, bu kapsamda tanınmamış şairler bulunmaktadır. Bu tanınmamış şairlerin pek çoğu aslında şair olmayan, savaş sırasında tuttukları günlüklere şiirler yazan askerlerden oluşmaktadır. 1914 ve 1918
yılları arasında süren Birinci Dünya Savaşı boyunca dünya, tarihinin en tahrip edici, en acı dönemlerinden birini yaşadı. On yedi milyonun üzerinde insanın hayatını kaybettiği bu savaş, dünyanın pek çok bölgesinde göğüs göğüse şiddetli çatışmalara sahne olmakla birlikte, savaş üzerine yazılmış birçok yazınsal metnin ortaya çıkmasına da yol açtı. O günlerde Osmanlı İmparatorluğu’nun da savaşa dâhil olması, Ege Denizi ve Karadeniz arasındaki tek geçidin ilk ayağı olan Çanakkale Boğazı’nın iki yakasında Türk ve İngiliz donanmaları arasında, Çanakkale Deniz Savaşları olarak bilinen şiddetli muharebeleri tetiklemişti.
Gelibolu Muharebesi, yoğunluklu olarak, Türkiye’nin Trakya bölgesinin güneyinde bulunan Gelibolu yarımadası üzerinde yaşandı. Birinci Dünya Savaşı sırasında 25 Nisan 1915 ve 9 Ocak 1916 tarihleri arasında, Gelibolu yarımadası İngiliz ve Türk birlikleri arasında tarihin belki de en şiddetli çatışmalarından birine sahne oldu. Gelibolu Yarımadası günümüzde Çanakkale Boğazı olarak bilinen Dardanel’in kuzey yakasında yer almaktadır. Çanakkale Boğazı savaşın müttefiklerinden biri olan Rusya’ya tek deniz yolunu oluşturmaktaydı. Bu deniz rotasını güvenceye almak amacıyla, Rusya’nın müttefiklerinden Fransa ve Britanya askeri bir harekât başlattılar. Ancak bu saldırı geri püskürtüldü. Sekiz ayın sonunda harekât başarısızlıkla son buldu ve işgal güçleri geri çekildi.
Bu sekiz aylık savaş boyunca, kısa adı Anzak olan Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerin oluşturduğu birlikleri de içinde bulunduran Britanya ordusu özellikle Gelibolu Yarımadası üzerinde, geçici de olsa bir yerleşke oluşturdu. Evlerinden ayrı olan Avustralyalı ve Yeni Zelandalı asker ve subaylar sürekli olarak günlükler tutarak ve mektuplar yazarak savaşın ve tarihsel olayların kişisel bir bakış açısıyla yazılmış bir
- ↑ Ekim 2013-Haziran 2015 arasında yürütülen 113K105 nolu, “Düşmanlıktan Kalıcı Dostluğa: Türk ve Anzak Askerlerinin Günlüklerinden ve Anlatılarından Kültürel Yansımalar” başlıklı TÜBİTAK Projesi kapsamında, Avustralya’daki Auckland Savaş Müzesi’nde sergilenen günlüklerin sayfalarından çekilmiş fotoğraflar çalışılmıştır.
