ve raporu tabettirerek bir eser halinde dahi neşrettirdim. Ayrıca Ermenilerin hâlâ devam ettikleri katllâm ve zulümlerin zaman ve yer göstererek vesikalarını verdim ve bizzat hakikati yerlerinde görebilirsiniz,) dedim.
Ermeni tehlikesini General Harbord'un tavassutiyle bertaraf etmeyi düşündüm ve kendilerine tarihi ve hali kısaca anlattım: (Türkler Anadolunun en eski halkıdır. Ermenilerle meskûn olan (Erivan) havalisini zapteden Selçukiler bile buraları Bizans İmparatorluğunun elinden almışlardır. Yani Ermeni istiklâlini Türkler mahvetmemiştir. Esasen Ermenistan denilen yerler İranilerle Bizanslar elinde birinden diğerine geçmiş ve muhtelif fasılalarda ve muvakkat zamanlarda Ermeniler bir hükûmet teşkil edebilmişlerdir. Milâdın 428 inci senesinde Bizanslılarla İraniler arasında taksim edilmiş olduğundan Araplar bile bir Ermeni hükûmetine rastgelmemişlerdir ve Ermeniler bir aralık Arapların idaresinde islâm olarak bile yaşamışlardır. İstilâ eden milletler, Ermenilere kendi kendilerini de kabul ettirmişlerdir. Dokuz asır evvel Bizanslılar tarafından istiklâlleri mahvedilen Ermeniler artık buralarda bir mevcudiyet gösterememişlerdir. Kilyada toplanan muhacirler küçük Ermenistan diye bir şey yapmışlarsa da o da barınamamıştır. Bunun sebebi hiçbir zazan Ermenilerin bir sahada kesif olarak bulunamamalarındandır.
Selçukiler Ermenistanı Bizanslılardan aldıktan sonra (Malazgirt) muharebesini de kazanarak Bizans idaresini bu havaliden ebedi olarak atmışlardır. İşte 11 inci asırdanberi fasılasız olarak Türk hakimiyeti yeniden teessüs etmiştir. Harbı Umumide Ermenistan istiklâlini ilk evvel hükûmetimiz tanımış ve Ermeni hükûmetini kabul etmiştir. Mütarekede İngilizlerin tehdidi ile Kars havalisinden kıtaatımız çekilmiş, Ermeniler gelmiştir. Fakat buraları Türk ve bir kısım da Kürtlerle meskûn olduğundan Ermeniler idare edemiyor, hakim olmak için mütemadi katliâm yapıyorlar. Her gün (Sıvas) a kadar gideceğiz diye bağırışıp duruyorlar. Cenup hudutlarımızdan da Fransız himayesiyle yapmadıklarını bırakmıyorlar. Ermenilerin kuvveti bugünkü bulundukları sahada bile hâkim olmıya müsait değilken 28 Mayıs 1919 da Erivan hükûmeti
