P. DEMİRCİ
KAREFAD, ÇKÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi / Journal of the Faculty of Letters Cilt/Volume: 9, Sayı/Number: 1, (Nisan/April2021): 119-142 (Atıf için/To cite).
geliyor, Cumhurreisi seçimi Pazartesiye …” şeklinde yazdığı manşetle okuyucusuna aktarmış, takip eden günlerde günlük olaylarla ilgili haberler yapmıştır (Yeni Sabah,14-16 Mayıs 1950). Cumhuriyet Gazetesi; “Yurtta seçim bugün yapılıyor” başlığıyla 14 Mayıs 1950 seçimlerini duyurmaktadır. Sayfanın alt kısmında seçim haberlerine yer vermeye devam etmektedir. Ertesi günkü sayısında “Seçim tam bir sükûn içinde geçti, iştirak nispeti tüm tahminleri aştı” manşetinde seçime katılım oranının beklenilenden yüksek olduğunu belirtmektedir. Sayfada seçimin yurt dışında bıraktığı intiba, illerden gelen seçim sonuçları, seçim günü yurtta edinilen izlenimler bölümüne yer verilmiş, illerde seçim havası aktarılmıştır. 16 Mayıs tarihli sayıda DP’nin başarısı “DP, 36 İlde tam liste kazandı, 385 Milletvekili çıkarması bekleniyor” manşetiyle bildirmiştir (Cumhuriyet, 14-16 Mayıs 1950).
1946 ve 1950 Seçimlerinin Karşılaştırılması
İlk kez birden çok partinin seçime katıldığı 1946’dan itibaren yapılan tüm seçimler tek dereceli olarak yapılmıştır. Bu seçim sistemine göre artık seçmenler doğrudan milletvekillerini kendileri seçmektedir. Ancak seçim sistemlerinde farklı zamanlarda birçok değişiklik yapılmıştır. Bu değişiklikler bazen temsilde adaleti sağlama, bazen de siyasal istikrarı sağlama amacı ile yapılmıştır. 1946 seçimleri, 1946 tarihli ve 4918 Sayılı Milletvekili Seçim Kanunu'na göre ve normal süresinden 1 yıl önce yapılmıştır. 1947 yılında yapılması gereken seçimin erken yapılmasının nedeni, yeni kurulan ve muhalefet partisi olan Demokrat Parti’nin illerde örgütlenmesini tamamlamadan seçim yapılmasının sağlanmasıdır. Çünkü bu durumun Cumhuriyet Halk Partisi’ne yarayacağı düşünülmüştür. Bu kanuna göre oylar açık olarak verilmiş, ancak sayım kapalı olarak yapılmıştır. 1946 Seçimlerinin sonucunda da Cumhuriyet Halk Partisi ezici üstünlükle kazanmıştır. 1945 yılında kurulan Milli Kalkınma Partisi ise 1946 genel seçimlerine katılamamıştır. 1950 seçimlerinden önce 5545 sayılı kanun kabul çıkarılmış ve kanunun getirdiği yenilikle bu seçim, gizli oy açık sayım ilkesine göre yapılmıştır. 487 milletvekilinin seçildiği 1950 seçimlerinde, % 55,2 oy alan Demokrat Parti 416 milletvekili ile, % 39,6 oy alan Cumhuriyet Halk Partisi 69 milletvekili ile, 4,6 oy alan Millet Partisi 1 milletvekili ile mecliste yerini almıştır. Bu eksik temsil oranları, bu kez de, Cumhuriyet Halk Partisi'nin seçim sistemini eleştirmesine neden olmuş ve mevcut seçim sistemine karşı tepkiler başlamıştır (Özdemir, 2014: 49-50). Açık oy, gizli sayım yöntemiyle yapılan 1946 seçimlerinde uygulanan bu yöntemin seçimin kaderini değiştirdiği söylenilebilir. Açıkça kullanılan oy nedeniyle kişinin siyasi tercihi ortaya çıkmakta, bu da özellikle kamu kurumlarında
