Nutuk/3. bölüm/Ali Rıza Paşa Kabinesi'nde sezilen tereddüt
Biz, bazı tavırlardan, Ali Rıza Paşa Kabinesi’nde bir tereddüt, bu kabineyi teşkil eden zevâtın da kafalarında bir bulanıklık keşfeder gibi olduk. Onun için bazı tedbirler almayı muvâfık gördük.
Aynı günde, bir ta’mîm yazdık. Bunda, “hükümet ile millet arasında mutabakat-ı enzâr ve âmâl husûlü, ta’mîmen tebliğ edilinceye kadar, kemâ fi’s-sâbık muhhaberât-ı resmiyenin münkatı’ bir halde bulundurulması” lüzumunu bildirdik (Vesika: 129).
Bundan başka, her taraftan gelen teklif ve mütâlaaları mezc ederek, umum kolordu kumandanlarına ve harekât-ı milliyeye müzâhir olan valilere de 3 Teşrinievvel günü bazı mahrem tebligatta bulunduk. Yeni Kabine ile ilk temasımıza ait olan bu vesâiki, aynen enzâr-ı âliyenize vaz’ etmeyi –bundan sonraki– muhhaberât ve münasebatın suhûletle anlaşılabilmesi için muvâfık görüyorum. Müsaade buyurur musunuz?
Ber-vech-i âti telgrafın Harbiye ve Dahiliye Nâzırlarına keşîde ve inbâsı ricâ olunur:
“Dahiliye Nâzırı’nın harekât-ı ihanetkârânesine alet olarak ahaliyi bi’l-fiilteslîh ve mukateleye kıyâm eden Konya Valisi Cemal ve Elaziz Valisi Ali Galip ve Malatya Mutasarrıfı Halil Beylerin tevkifleriyle divan-ı harbe tevdîleri ve Trabzon Valisi Galip, Kastamonu sâbık valileri İbrahim ve Ali Rıza Beylerle Ankara Valisi Muhittin Paşa’nın istihdam olunmaması ve hukuk-ı kanuniye-i milliyeye tecavüz etmediklerinden ve harekât ve âmâl-i milliyeye müzaheretlerinden dolayı azledilen Sivas Valisi Reşit Paşa’nın memuriyet-i asliyesinde ibkası, Bitlis Vali-i Sâbıkı Mazhar Müfit ve Van Vali-i Sâbıkı Haydar Beylerin derhal münhal vilâyâta tayin ve istihdamları talep olunur.”
Heyet-i Temsiliyesi namına
Mustafa Kemal
Ber-vech-i âti mealde Sadrazam’a mürâcaat buyrulması ve neticenin inbâsı ricâ olunur:
“Ahali-i İslâmiye’yi teslîh ve yekdiğeri aleyhine mukateleye sevke kıyâm eyleyen ve orduyu inhilâl ettirmek ve bi’n-netice vatanı müdafaasız bırakmak için emir verdiklerinden ve ordunun esrarını, şifreleri çalmak için tertibât-ı fiiliye ittihâzı suretiyle fâş eden ve Kanun-ı Esasî ahkâmınca taarruzdan masûn olan muhaberât-ı hususiye-i millete mâni olan nuzzâr-ı sâbıkadan Ali Kemal Bey, Süleyman Şefik Paşa, Dahiliye Nâzırı Âdil Bey’in Millet Meclisi’nin küşâdında Divan-ı Ali’ye tevdî edilmek üzere hiçbir tarafa firârlarına meydan verilmemesini ve Telgraf Müdür-i Umumisi Refik Halid Bey’in aynı esbâbdan dolayı derhal tevkifiyle mahkeme-i âidesine tevdîini kanunun masûnîyet ve kudsiyeti namına talep ederiz.”
Heyet-i Temsiliyesi namına
Mustafa Kemal
Bi’t-tabi, Harbiye Nezareti’ne geçen Cemal Paşa, orduya bir tebliğ-i resmî yapacaktı. İşte ona ilk cevap olmak üzere kolordulara şu telgrafın verilmesini tavsiye ettik:
K. O. 20 Kumandanı Fuat Paşa’ya (ayrıca)
Konya’da Refet Bey’e (ayrıca)
Harbiye Nazırı Cemal Paşa’nın ilk tebliğine cevap olmak üzere ber-vech-i âti telgrafın mahrem olarak müşarünileyhe keşîde ve inbâsı ricâ olunur:
“Zât-ı devletlerinin harekât-ı milliye-i meşrû’anın bidayetinden beri büyük bir kanaat ve imanla başında bulunduğunuz malûmumuzdur. Harbiye Nezareti’ni teşrifleri memnuniyetle karşılanmıştır. Muvaffakiyet-i devletlerine bütün ordu ve tekmil Kuvâ-yi Milliye müzâhir olacaktır. Mahzâ temîn-i muvaffakiyetleri maksadıyla âtideki hususâtın sür’at-i mümkine ile tatbikini ricâ ederiz.
a) Cevat Paşa veyahut Sâbık Birinci Ordu Müfettişi Fevzi Paşa’yı Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyâseti’ne.
b) Galatalı Miralay Şevket Bey’i veyahut Yusuf İzzet Paşa’yı İstanbul’daki Kolordu Kumandanı ve İstanbul Muhafızı, Yusuf İzzet Paşa İstanbul Muhafızı ve Galatalı Şevket Bey 25. Kolordu Kumandanı suretinde olabilir.
c) Miralay İsmet Bey’in Harbiye Nezareti Müsteşarlığı’na.
d) Fırka Kumandanı Kaymakam Kemal Bey’in Polis Müdüriyet-i Umumiyesi’ne tayinine delâlet.
e) Ordu üzerinde su-i tesir yapmış olan ve Harbiye Nezareti’ni âtıl ve kıymetsiz bir hale dûçâr eden ve iade-i rütbeleri Meclis-i Millî’den geçmeksizin olan ve fikr-i mahsus-ı Siyasî ile istihdam edilmekte bulunan mütekaidînin derhal asıllarına ircâ’ıyla mühim ve hassas makamların emniyetli ellere tevdîi lazımdır.
f) Üçüncü Kolordu Kumandan-ı Sâbıkı Miralay Refet Bey, bilâ-sebeb istifaya mecbur edildiğinden bu muamelenin tashihiyle kendisinin elyevm bulunduğu Konya’da On İkinci Kolordu Kumandanlığı’na tayini ve Fuat Paşa’nın hakkındaki muamelenin tashihiyle Yirminci Kolordu Kumandanlığı’nda ibkası.
g) Fuat Paşa’nın yerine tayin edilen Hamdi Paşa ve Onikinci Kolordu’ya tayin edilen Sait Paşa derhal asıllarına ircâ’olunmalıdır.
h) İlk fırsatta müfettişliklerin ihyâsıyla Şarkî Anadolu’daki Kolorduların, 13. Kolordu da dahil olduğu halde Kâzım Karabekir Paşa’ya ve Garbî Anadolu’daki Kolorduların, İstanbul ve Edirne de dahil olduğu halde Ali Fuat Paşa’ya tevdîi ve şimdilik iki müfettişlikle iktifâ olunması münasip mütâlaa kılınmıştır.″
Mustafa Kemal