İskendernâme/301-400
301. Hem dahı oldur gevherüñ kadrin bilen
‘İzzetin yirine getüribilen
302. Bu güher bir kişiye lâyık mıdur
Kim berâberdür katında hâk ü dür
303. İşbu ‘azrâ-yı cihânda iy Hüdây
Kıl hümâyûn-fâl şöyle kim hümây
304. Fikri-y-ile ‘aklı pür-nûr eylegil
Zikri-y-ile cânı ma’mûr eylegil
305. Bunı göñüllere hem-dem eylegil
Cânları sırrına mahrem eylegil
306. Ciddine fazluñ-ıla virgil sevâb
Hezlini afv eyle vü itme hıtâb
MATLA’-I DASİTAN-I ZÜ’L-KARNEYN İSKENDER-İ RÛMÎ
307. Söylegil iy bülbül-i şîrîn-zübân
Hayfdur kim gizlü kala bu beyân
308. Kâm-ı cân lafzuñdan olsun pür-şeker
Olma pes hâmûş iy mürg-ı nagme-ger
309. Kim gele hâmuşlıġa dahı zamân
Virmedi kimseye virmez çarh emân
310. Kim başarmışdur bu tîre-hâk-ile
Kim başa çıkmış-durur eflâk-ile
311. Nûşıdârû diyü virdügi bu dehr
Bî-gümân ol nîş-i cândur belki zehr
312. Yidi başlu ejdehâdur bu cihân
Bir nefes kimseneye virmez emân
313. Niçeler binüm diyü bu şark u garb
Ejdehâ vü dîv ile_eyledi harb
314. Niçeler binüm diyü bu bezm-gâh
İns ü cinn-ile düzetdi rezm-gâh
315. Niçeler ârâyiş itdi taht-ı âc
Niçeler yâkûtdan düzetdi tâc
316. Ol kamudan kalan uş efsânedür
Mülk Allâhuñ ki câvîdânedür
317. Mülk mi ol ki_anı koyup gideler
Ayruga kalası mülki nideler
318. Bu söz üzre bir hikâyet ideyim
Ehl-i dânişden rivâyet ideyim
ŞÜRÛ’-I BE-NAZM-I KISSA
319. Ol zamân k’İrâna Dârâb-ıdı şâh
Dilegince seyr iderdi mihr ü mâh
320. N’ireye yüz tutsa bulurdı zafer
Topraga el ursa olurdı güher
321. Kişiye çün yüz tuta ikbâl ü baht
Sehl olur ele getürmek tâc u taht
322. Kamu müşkil devlete âsân olur
Devlet oldukda gedâ sultân olur
323. Bir kıl-ıla yidilür çünkim gele
Gidicek uzar eger zencîr ola
324. Çün muzaffer gördi Dârâ devletin
Diledi k’artura câh u rütbetin
325. Nice kim artar kişide mâl u genc
Dahı artar hırs-ıla bî-hûde renc
326. Kasd itdi k’ilede Rûma sipâh
Rûmı feth idüp aña dahı_ola şâh
327. Bir çeri cem’ itdi anda şehriyâr
Kim aña yog-ıdı hadd-ile şümâr
328. Ol aradan Rûma azm eyledi şâh
Her yañadan yüridi hayl ü sipâh
329. Rûma yüridi çeriler fevc fevc
Bahr sana-y-duñ ki gider mevc mevc
330. Yiryüzi kûs ü direfş-ile ‘alem
Tolmış-ıdı vü dahı hayl ü haşem
331. Kaysara irdi haber kim çok çeri
Rûma uş geldi vü Dârâ serveri
332. Nireye ugrasa gâretdür işi
Kanda irerse hasâretdür işi
333. Nirede ma’mûr yir bulsa yıhar
Kankı şehri kim alur-ısa yahar
334. Her ki Dârâyı göre iy şehriyâr
Sana Behmendür ü yâ İsfendiyâr
335. Leşkere çün ola Dârâ pîş-rev
İlede Destânla Rüstemden girev
336. Leşkerinüñ hod kerânı yok-durur
Her neden dirler-ise artuk-durur
337. Kim-durur Dârâya kim karşu tura
Yâ çerisinüñ hisâbın kim vire
338. Kaysara çünkim irişdi bu haber
Göñli oldı gussadan zîr ü zeber
339. Bildi kim tâli’ dönüp baht oldı şûm
Gidiser bî-şekk elinden mülk-i Rûm
340. Zîre ol pîr-idi Dârâ nev-cüvân
Ol zaîf-idi vü bu nev-pehlevân
341. Pîrden hergiz yigitlik gelmeye
Yigid-ile pîr hem-ser olmaya
DER-NASÎHAT- VE BEYÂN-I HÂL-İ PÎRÎ
342. Nev-cüvân-ıla nice ola könhe-pîr
Dâr u gîr ü devlet ü nusretde bir
343. Fark ikisi arasında bu yiter
Kim yiter pîr ü cüvân olan biter
344. Bâgda bislenür agaç ki ola cüvân
Pîr olıcak keser anı bâgbân
345. Devlet-ile ger kişi Cimşîd ola
Pîrlikde kamudan nev-mîd ola
346. Bu yigitlik ger hevâdur u heves
Pîrlik za’f olur u hem’acz pes
347. Az yir-ise ten olur zâr u nizâr
Çok yir-ise hod düşer bîmâr u zâr
348. Şîb ecel kılıc-durur çün ire şeyb
Dahı dünyâ istemeklik ola ‘ayb
349. Gerçi Kaysar bilür-idi k’ol sipâh
İdesi-durur anuñ mülkin tebâh
350. Lîki saķladı hamiyyetle adını
Urdı hasm-ıla savaş bünyâdını
351. Kişi kim ol eyü ad-ıla ola
Yig ki yavuz ad-ıla diri kala
352. Tâc ıssına ki_ola bî-nâm u neng
Tahtdan yig tahta-i tâbût-ı teng
353. Bî-hamiyyetlerden erlik gelmeye
Bî-hamiyyetlikle dirlik olmaya
354. Bî-hamiyyet kişi server olamaz
Her ki cân u baş sever ser olamaz
355. Ur bu cân terkini kim baş olasın
Yüregine düşmenüñ baş olasın
356. Bir çeri cem’ itdi Kaysar bî-kerân
K’ide Dârâ-y-ıla bir ceng-i girân
357. Kim cihân içinde kala yâdigâr
Anı târîh ide andan rûzigâr
358. Çün ecelden kimseye yokdur güzer
Er gerek k’ölmekden itmeye hazer
359. Yokdur ölmek çünkim olmaya kazâ
Çün kazâ var dirlik olmaya revâ
360. Yüridi birbirine iki sipâh
Şöyle kim örtildi tozdan mihr ü mâh
361. Ugraşup birbirine_âheng itdiler
Nâm-ıçun nâmûs-ıla ceng itdiler
362. Bir neberd oldı ki hergiz rûzigâr
Görmemişdi aña beñzer kâr-zâr
363. Nireye kılsañ nazar ceyhûn-ıdı
Nicesi ceyhûn ki mevc-i hûn-ıdı
364. Cânlara mahlas yolı bârîk-idi
Kan buhârından hevâ târîk-idi
365. Şöyle ceng eylediler Rûmî-sipâh
K’âferîn itdi olara mihr ü mâh
366. Lîki Kaysar bahtı çün olmışdı şûm
Âkıbet basıldı anda hayl-i Rûm
367. Ne hazîne kaldı vü ne mülk ü mâl
Düşmene oldı ser-â-ser pâyimâl
368. Böyle-durur gerdiş-i çarh-ı bülend
Gâh şâdân ider ü geh müstemend
369. Düşdi atdan Kaysar u oldı esîr
Bahtı dönene kim ola dest-gîr
370. Kişiden çünkim yüzin döndüre baht
Nef’ itmez dahı aña tâc u taht
371. Kaysar-ıçun dikdi Dârâ anda dâr
Asdı anı kaldı ansuz kasr u dâr
372. Dünyanuñ işbudur işbu pîşesi
Vay aña kim dünyadur endîşesi
373. Dünya genci çünki degmez rencine
Ne heves itmek gerekdür gencine
374. Kaysar u Kisrîsidür ber-dâr olan
Kim-durur pes anda ber-hûrdâr olan
375. Çünki Kaysar öldi ıssuz kaldı Rûm
Oldı Dârânuñ kamu ol merzibûm
376. Diri kalan ger şerîf ü ger vazî’
Oldılar mecmû’ı Dârâya mutî’
377. Kamu anuñ hükmine râm oldılar
Cümle anuñ-ıla ârâm oldılar
378. Öliye kimse vefâ kılmış degül
Öli-y-içün kimsene ölmiş degül
379. Dirligüñde katı şefkatlüñ saña
Varımaz öldükde sinüñden yaña
380. Rûmı Dârâ kısmet itdi şehr şehr
Kıldı herbir şehri bir kişiye behr
381. Tâ ki her kişi yirinde mâh u sâl
Oturuban virbiye Dârâya mâl
382. Virdi Yûnân illerini ser-te-ser
Feylekûs-ı Rûmiye ol tâc-ver
383. Kim bilürdi Feylekûsuñ rütbetin
‘Adl ü insâfın u rây u fikretin
384. Şeh gerek her kişinüñ hâlin bile
Terbiyet kıldukda ehline kıla
385. Âdemî çün müfsid ü nâ-ehl ola
Terbiyet itmeklik anı cehl ola
386. Terbiyetle yig olur yigden kerîm
Bed-ter olur terbiyet itseñ le’îm
387. Bisleseñ yüz yıl yılanı şehd-ile
Zehr olur u virdügi saña cehd-ile
388. Gürg-beççe bislemiş bir nâ-halef
Pençesi bitdükde anı kılmış telef
389. İtdi ta’yîn Feylekûs’a şehriyâr
Altıbiñ beyza kamu zerr-i ayâr
390. Kim vara Yûnândan İrân’a harâc
Kendü_ala bâkî ne kalsa mâl u pâc
391. Ol zamân kim beyza nakd-i mâl-ıdı
Herbirinüñ vezni yüz miskâl-ıdı
392. Pes anuñ kızın dahı kâbîn-ile
Aldı şöyle kim gerek âyîn-ile
393. Bir zamân kim oldı ol iki bile
Oldı kız Hakk emri-y-ile hâmile
394. Rûmda hâtûnı koyyup gitdi şâh
Kim Medâyindi aña ârâm-gâh
395. Didi bundan togan olur-ısa er
Anuñ olsun Rûm mülki ser-te-ser
396. Feylekûs aña atabeglik ide
Dilese kim Rûmda beglik ide
397. Rûm cümle çünki tohdadı aña
Dönüben gitdi Medâyinden yaña
398. Vardı dâru’l-mülke vü oturdı şâd
Bâde nûş itdi vü ömre virdi dâd
399. Ömr k’ol bî-bâdedür berbâd olur
Ömr dadın virmeyen bî-dâd olur
400. Bâde_anuñ-çundur k’anı nûş ideler
Kamu kayguyı ferâmûş ideler