Türkiye Cumhuriyeti Nafıa Vekâleti Devlet Demiryolları Samsun-Sivas Demiryolu Amasya İstasyonu'nun İşletmeye Küşadı/Amasya Şehri Hakkında Tarihi Birkaç Not

Vikikaynak, özgür kütüphane
Amasya Şehri Hakkında Tarihi Birkaç Not



Amasya, kurun-ı mütekaddimeden beri maruf pek eski bir şehirdir. Yunanilerden Asya-yı sagire hicret eden Doriler’in (Dorlar’ın) imaratı sırasında Melitos’un bu beldeyi tezyin ve imarda büyük hizmetleri olduğu rivayet edilmektedir. Filhakika Yunanlıların Karadeniz sevahiline muhaceretleri pek kadim ise de Truva muharebe-i meşhuresinden sonra şehrin imar ve tezyin faaliyetine daha fazla vüsat verildiği mazbut bulunduğundan bu itibarla Amasya’nın tarih-i binasını pek eski olarak kabul etmek icap eder. İran hükümetinin az bir zaman için “Termopil” (Termofil) geçidine kadar imtidad eden silsile-i memaliki meyanında Amasya, Dara’nın (Darius’un) bir eyalet merkezliğini de ifa etmiştir. Bu sebeple bugün nazar-ı hayretle görülen hükümdar mezar ve saraylarına ait bazı harabelerin kısmen İranilerin eseri olduğunu kabul etmek lazımdır. Amasya’nın eskiden Amazonlara mensup olduğu ve bunların da Babili veya -11-

Amasya’nın Kayser Augustus zamanında Roma eyaletlerinden birine merkez olduğu da rivayet edilmektedir. Roma İmparatorluğu’nun inkısamında Şark İmparatorluğunda kalan Amasya hükümet-i Danişmendiye müessisi Gazi Ahmed Paşa tarafından memalik-i İslamiyeye ilhak edilmiştir. Rum Selçuklarından İzzettin Kılıçarslan’ın Danişmendi hükümetine nihayet vererek Amasya Selçukilerin yedine ve onların avan-ı inhitatında ise Kastamonu’da teşkil-i emaret eden İsfendiyarzadelere intikal etmiştir. Yıldırım Beyezid’in derebeyi memalikini birer birer zabtı hususundaki azm-i kat’isi karşısında Amasya’ya da sıra geleceğini gören İsfendiyarzadelerden Kötürüm Bayezid Eflak hükümetiyle ittifak akd ederek Sultan Bayezid’e ilan-ı husumet ettirmiş ve binnetice Eflak tedib olunarak Kötürüm Bayezid üzerine de asker sevk edilmiş ise de Kötürüm Bayezid’in vefatı ve oğlu İsfendiyar’ın istimanı üzerine Amasya Yıldırım Bayezid tarafından fethedilerek memalik-i Osmaniye meyanına idhal olunmuştur. Bu şehir Yavuz Sultan Selim’in maskat-ı re’si olmakla da ayrıca bir şöhreti vardır.

Amasya, asar-ı atika noktai nazarından da cidden şayan-ı tetkik bir şehir olup, kalesi, hafi yolları, mağaraları, eski mezarları ve saray harabeleri ayrı ayrı şayeste-i tedkik-i temaşadır.