16
ederek ona ideal ismi verelim. Dikkat edersek mitolojik tanrıların hep oraya inmeye çalıştıklarını, insanların ise daima oraya çıkmaya uğraştıklarını görürüz. Eschyle ve Promethee'si gibi.
Şimdi Eschyle'in yaratıcı kudretinin, eserlerindeki sadeliğe bürünmüş azametin âmillerini araştıralım: bunu Eschyle'in yaşatmakta olduğu mitolojik tanrıların tasvir ettiği zaferlerinde, mağlûbiyetlerinde, kör bir arzuyu tatmin için yaptıkları değişmelerde, doğruluğun verdiği sert hükümlerde, tahlil ettiği sevinçle dolu ümitsizliklerde, kederle dolu muvaffakiyetlerde bulabiliriz. Bunu Eschyle'in mitolojik tanrıların, diğer tanrı lara ve insanlara lâyık gördükleri istibdat, iyilik, fenalık, mükâfat, mücazat; bir kelimeyle önüne geçilemiyen kaderin hükümleri karşısına koyduğu, ilâhi varlığın kalblere telkin ettiği huzurun, yarattığı ruhi hâlette bulabiliriz,
İşte Eschyle'in trajedilerinden taşan mâna budur. Bu mâna Eschyle'in bütün trajedilerinde vardır. Âdeta elle tutulabilir gibi mevcuttur.
Vakaların cereyanından, ruhi hâletlerin önümüze serilen tahlilinden, iç yüzümüzün anlaşılmış olmasından duyduğumuz ürpermenin, hayretin sebebi budur.
Nakledilen en basit bir hikâyenin, birçok teferruata rağmen, süratle, tıpkı hayatta başımızdan geçiyor gibi, mukadder âkibete sürüklenebilmesinin sebebi budur.
Kendilerini ezen kudretlere rağmen şahsiyet
