TÜRK ŞAİRLERİ
Bugüne kadar Türk Şairlerini toplu bir halde ihtiva eden bir eser yazılmış değildir. Elde bulunan Tezkireler
ve biyografik eserler ise nihayet bir asır veya bir kaç asır içinde yaşayan şairleri ihtiva etmektedir. Bu kitaplardan
hakkıyle istifade edebilmek te bugün çok güçleşmiştir. Sehi, Lâtifi, Riza, Salim, Fatin... gibi mahdud bir kaçı basılan
bu eserlerin mühim bir kısmı yazmadır. Bazılarının nüshaları da pek azdır. Bu noktadandır ki her hangi bir şair hakkında malûmat edinebilmek için bazan müteaddid kütüphaneleri dolaşmak mecburiyeti yüz gösterir. Bu eserlerin, en
muktedir şairlerimize aid ancak bir kaç beyti örnek olarak aldıklarını da görmekteyiz. Bilhassa elimizde divanı bulunmayan şairlerimizin hakiki şahsiyetlerini sırf bu menbalardan anlamak ta kabil olamamaktadır. Bu şairler hakkındaki
bilgimizi mecmualar ve diğer bazı menbalarla tamamlamak zarureti vardır.
İşte bu kitap, bu ihtiyaca tekabül edecek bir şekilde kaleme alındı. Tezkirelerdeki malûmat ile iktifa edilmeyerek
daha etraflı bilgiler araştırıldı ve yeni yeni şiir örnekleri bulundu.
-
alfabetik bir tarzda
1
Türk Şairleri, tarihî menbalarda tesbit edilen bütün şairlerimizi
ihtiva etmektedir. Bu
esere hayatları hakkında hiç bir bilgimiz olmayan ve yalnız mecmualarda eserlerine tesadüf edilen bazı şairler de alınmıştır.
Bu eser, muhtelif din ve mezheplere mensup Türk şairleriyle Türk kültürüne temessül etmiş ve Türkçe şiirler
yazmış bazı ecnebi şahsiyetleri de ihtiva etmektedir.
Türk Şairleri'nde verilen malumat yalnız klasik şairlerimize inhisar ettirilmemiş, muhtelif Tasavvuf zümrelerine
mensup şairlere; Abdallara, Hurufilere, Bektaşılara, Kızılbaşlara, ve Saz şairlerine ehemmiyetli bir yer ayrılmıştır.
Çağatay ve Azeri lehcesiyle şiir yazan şairlerin mühimleri de bu eserde mevzubahs edilmiştir.
Türk Şairleri'nde bugün yaşayan şairlerimiz de etraflı bir surette gösterilmiştir.
Eserimizden kolaylıkla istifade temin edebilmek için son cilde asırları, zümreleri, tarikatleri, memleketleri... gösteren muhtelif endeksler konulmuştur.
Kronolojik bir silsile takip etmediği ve nasirleri değil de, yalnız şairleri muhtevi bulunduğu cihetle bu eser, bir
edebiyat tarihi değildir. Fakat edebiyat tarihi için lâzım gelen vesaiki ihtiva etmektedir.
Biz, şairlerimizin ekseriyetle müsbet taraflarını teşrihe çalıştık; muvaffak oldukları sahaları söyledik. Haklarında
hiç bir hüküm vermediğimiz bazı şairlerimiz de vardır ki, bunlar, şi'ri bir gaye olarak kabul etmemişlerdir. Bazı manzumeleri mevcud olmakla beraber en büyük muvaffakıyetleri Tarih, Felsefe.. gibi başka başka vadilerdedir. Yahut ta genç
çağda iken güzel şiirler yazmışlar; fakat sonraları, kendilerini ilme vermişlerdir. Bunları da kitabımıza aldık. Ve bunlara cemiyet içinde bir mevki tuttukları, veya her hangi bir mevzuda faydalı eserler bıraktıkları için kıymet verdik.
San'at bakımından cidden muvaffak olan şairlere ise mümkün olduğu kadar ehemmiyetli bir yer ayırdık. Şiir de
yazmış olmakla beraber bilhassa edebi diğer nevilerde kudret gösteren bazı simaları da mufassal surette yazmayı
unutmadık.
Türk Şairleri, sırf estetik bakımından yazılan bir eser değildir. Bedii kıymeti olsun olmasın manzum eser yazan-
lardan bir çoğu bu kitaba alınmıştır.
Bu noktaya itiraz edenler ve değersiz addettikleri bir takım şairlerin boşuna yer işgal ettiklerini iddia edenler
olacaktır. Fakat bu görüş pek sathidir ve yalnız hususi san'at telâkkileri bakımından bir muhakeme mahsulüdür. Halbuki edebiyat müverrihinin vazifesi şahsi kıymet hükümlerinden tecerrüd ederek vakıayı tesbit etmektir. Ortaya koy-
duğu şahsiyet ve eserler hakkında en kat'i hükmü evvelâ ferdler ve nihayet zaman verecektir.
Bazı şairler vardır; san'atkâr değillerdir, fakat bir devrin karakterini gösterebilmişlerdir. Binaenaleyh içtimai
kıymetleri vardır. Bazıları muhtelif tarihi vak'aları, doğum ve ölüm hâdiselerini, bir caminin, bir çeşmenin yapıldığı
yılı tesbit etmişlerdir. Bu cihetle tarihi ehemmiyetleri mevcuttur. Ve bazı şairler muayyen bir akidenin müterennimi
olmuşlardır. Felsefe ve Din tarihi noktasından bunların da tedkikleri faydalıdır. Saz şairleri de böyledir. Bu şairlerin de
bazı eserleri belki basit ve belki her türlü edebi kıymetten mahrum addolunabilir. Lakin bunlar kendilerinin bedii
kıymetinden ziyade muhitin kıymet hükümlerini ve vaziyetini göstermektedirler. Mahalli dil hususiyetlerini tedkik etmek
istiyenler de bu nevi eserlerden azami istifade edebilirler.
