Sayfa:Türkülerin Başına Gelenler Politik-İdeolojik Sebeplerle Değiştirilen Türküler Üzerine.pdf/8

Vikikaynak, özgür kütüphane
Bu sayfa istinsah edilmiş
folklor /edebiyat

den oluşan bir dizesi Ahmet Kaya'nın 1998 yılında çıkartmış olduğu “Dosta Düşmana Karşı” isimli albümünde “Rakı koydum fincana, hele de bakın şu cana... ” şeklinde icra edilmektedir (URL-3). Bu usule bir örnek olarak ayrıca repertuara 30.03.1995 ve 4022 numara ile kaydedilen “Mayadağdan Kalkan Kazlar” isimli Rumeli türküsünün “.. kazanamadım sıla parası” dizesinin “... kazanamadım rakı parası” şeklinde söylenmesi de sayılabilir ki bu türküyle özdeşleşmiş isimlerden biri olan Müzeyyen Senar'ın eski dönemlerdeki plak kayıtlarından beridir bu şekilde söylenerek özellikle içkili mekânlardaki icralarda yaygınlaştığı bilinmektedir (URL-4).

Türkü sözlerindeki değişimlerle ilgili olarak yukarıdaki tespitlerin tam aksi istikametteki bir başka usul de, sözlerin muhafazakârlaştırılması şeklinde gerçekleştirilmektedir. Bu durumun ilk örneğini 1970 yılında Odeon müzik etiketi ile yayınlanan ve çeşitli sanatçılarca seslendirilen 17 eserlik “Türk Folklor ve Danslarından Seçmeler” albümünde Hasan Mutlucan tarafından söylenen “Besmele ile Biz Yangına Gideriz” adlı türküye kadar götürebilmek mümkündür ki, türkünün bu kayıttaki hali “Besmeleyle biz yangına gideriz” dizesi ile başlamaktadır ancak eserin repertuardaki hali ise 11140 numaralı kaydı ile “Yangın olur, biz yangına gideriz” şeklinde başlamaktadır (URL-5). Bu muhafazakârlaştırma eğilimi yakın zamanlarda TRT yayınlarındaki bazı icralarda bir kez daha gündeme gelerek pek çok karşıt fikre mensup basın yayın organında TRT'nin siyasallaşması veya muhafazakarlaşması bağlamlarındaki eleştirilere argüman olarak kullanılmıştır. Sözgelişi TRT Müzik kanalında 09.10.2017 tarihinde yayınlanan “Yare Söyle” isimli programda 17.10.2001 tarih ve 4289 sayı ile repertuara kaydı bulunan bir Erzurum türküsü olan “Hele Dadaş Hoş Musan?” türküsünün “...Ayakların yan basir, yoksa sen serhoş musan?” şeklindeki sözleri “...Ayakların yan basir, yoksa sen oruç musan?” şeklinde icra edilmiştir (URL-6). Benzer şekilde Uğur Işılak isimli sanatçı da TRT Müzik kanalında 28 Ocak 2020 tarihinde yayınlanan Miras isimli programında Aşık Mahzuni Şerif'e ait olan “İşte Gidiyorum Çeşmi Siyahım” isimli eserin “.. Ayağıma cennet kiralansa da” dizesi “... Ayağıma dünya kiralansa da” şeklinde değiştirerek okumuştur (URL-7).

Siyasi veya ideolojik etkilerle türkü sözlerini değiştirilmesi hususuyla ilgili bir başka yöntem de türkünün sözel dokusuna güncel ideolojik jargonun eklemlenmesidir. Sağ veya sol tandansa mensubiyetleri ile kültürel hayatta yer etmiş pek çok icracı gerek anonim gerekse yaratıcısı belli pek çok türkü örneğini albüm kayıtlarında ve / veya konserlerinde mensup bulundukları ideolojinin güncel jargonundaki kavramlarla donatmakta, bu anlamda türkü sözlerini yaratım bağlamlarından oldukça uzaklaştırmaktadırlar. Konuyla ilgili ilk örneklerin 70'li yıllardan itibaren belirli icracılar aracılığıyla yaygınlaştığı dile getirilebilir. Sözgelişi Selda Bağcan'ın 1976 yılında yayınlamış olduğu “Vurulduk Ey Halkım Unutma Bizi” isimli uzunçalarında “Eco'ya Dönder Beni” ismiyle seslendirdiği türkü 1948'de Ankara'da derlenerek repertuara 2419 numara ile kaydedilen bir “Bu Gece Uyumamışam” türküsünün dönemin yükselen siyasi figürü Bülent Ecevit'in propagandasına yönelik olarak değiştirilmiş bir icrasıdır. “O yana dönder beni/ Bu yana dönder beni/ Sol yanımda yârem var da/ Sağ yana dönder beni” şeklindeki bağlantı (kavuştak) kısmına repertuardaki farklı iki üç türküde de rastlanabilecek türkünün Bağcan tarafından yapılan söz konusu icrasında bu kavuştağa “Sağ yanımda Sülo var oy/ Eco'ya dönder beni” dizeleri ve türkünün repertuardaki kaydında bulunmamasına rağmen 7'li hece ölçüsünde mani formunda “Dağları dağlasınlar/ Görenler ağlasınlar/Eco'nun mendiliyle lo/ Yaramı bağlasınlar” şeklinde bir kıta daha eklenmiştir? (URL-8). Bu

486