folklor / edebiyat
kişi için, negatif mizah aracılığıyla gülme, bastırılan duyguların ağırlığını azaltarak katarsis etkisi uyandırırken, etnik, siyasi, ekonomik vb. farklı sebeplerle gülme eylemine muhatap bulunan kişi üzerinde de ‘benlik’ duygusunun zedelenmesi ve biliçli dışlama vb. sebeplerle kimlik problemlerini beraberinde getirir. Negatif mizahın etnik mizah alanında kullanımın en temel amacı, kişinin aidiyet duygusunu ve benlik algısını zedeleyerek kimliksizleştirme politikasıdır. Gülme eylemini gerçekleştiren kişi, suçluluk hissi denilen keyif ve endişe karışımı duyguların baskısı altındadır. Keyif, üstünlük duygusundan; endişe ise, bir başkasının gülünç hâliyle eğlenmenin hiç de hoş ve insanî olmadığı duygusundan ileri gelir.
Avrupa’dan gelip Amerika Birleşik Devletleri adını alacak olan Yeni Dünya’nın vatandaşı olan Britanyalıların, kendi vatandaşları dışındaki insanlar için kullandıkları negatif mizahın yıkıcı etkisi bölge halkı üzerinde kimliksizleştirme ve kendi değer yargılarının baskın olacağı bir toplumda kimlik oluşturma adına yapılan çabalardır. Rakip grup üyelerini önemsiz ve kendi varlığını üstün gösterme algısı, Yeni Dünya’nın yeni sâkinleri için de etnik mizahın kullanımıyla eyleme dönüşür. Farklı ve zorlu bir coğrafyada ‘öteki’ olmanın dezavantajı, Üstünlük Kuramı aracılığıyla kendini rakiplerinden daha üstün görüp karşısındaki kişiyle alay edip dışlayarak avantaja çevrilir. Benlik algısı tescillenerek psikolojik üstünlük de temin edilir.
Varoluşun temel değerlerinden biri olan benlik, ‘sosyal ceza’ olarak gülme eylemiyle, teşhir ve alay objesi olunan bir ortamda dışlanıp aşağılanarak değersizleştirilir. Amerikan kültürel dokusu içinde, mizahın, eleştirel, tahrip edici ve duygu karmaşasıyla varlık alanı bulan negatif mizah uygulamaları, mizah eyleminin objesi olan kişi ve gruplar için, sosyal varlık olan insanın iletişim ihtiyacının elinden alınmasıyla bir ceza sistemine dönüşür.
Uygarlaşma sürecinde yön ve şekil değiştirse de, acımasızlıktan haz duyma güdüsünü terk edemeyen insan için, pozitif mizahın Tanrı’dan hediye, negatif mizahın ise Üstünlük Kuramı bağlamında şeytanın cezası olduğu sonucu, mizahın paradoksluğunun bir ironisidir…
KAYNAKÇA
BAUDELAIRE, Charles (1997). Gülmenin Özü, (Çev. İrfan YALÇIN), İstanbul: İris Yayıncılık.
BERGER, Arthur Asa (1999). An Anatomy of Humor, NJ USA: Transaction Publishers.
BERGSON, Henri (1996). Gülme, (Çev. Yaşar AVUNÇ), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
BLAIR, Walter-MCDAVID, Jr (1983). The Mirth of a Nation: America’s Great Dialect Humor, Minneapolis: U of Minnesota P.
BREMMER, Jan-ROODENBURG, Herman (1997). “Introduction: Humour and History”,59
