yıs aylarında yaşananların önemli belirsizliklere işaret ediyor olması, (b) 2020 Mayıs ayı sonuna doğru, Haziran ayı itibariyle aşamalı normalleşmeye geçileceğinin ve belirsizlik oluşturan kimi tedbir uygulamalarının kaldırılacağının düşünülmesi, (c) 2020 Temmuz ayı sonunda başlayacak hasada kadar salgının etkisinin geçeceği beklentisi ve (d) 2010 yılında yayınlanan, 2017 yılında yeniden düzenlenen Mevsimlik Tarım İşçileri Genelgesi’ne göre kurulan, her yıl temmuz ayı başlarında toplanan ve fındık hasadına dair bir dizi önemli kararı alan Mevsimlik Gezici Tarım İşçileri İzleme Komisyonu’nun henüz toplantılarını yapmamış ve kararlar almamış olmasıdır.
Diğer yandan, fındık üreticileri ve bu üretimin farklı aşamalarından sorumlu olan kurum temsilcilerinin 2020 Nisan ayı sonu itibariyle çay hasadında yaşanan gelişmeleri yakından takip ettiği görülmüş ve salgının fındık hasadına olası etkilerine karşı çözüm önerileri üzerinde düşünüldüğü anlaşılmıştır. Ayrıca not etmek gerekir ki, bu çözüm önerilerinin önemli bir kısmı, fındık üretimi ve bu üretimin en önemli halkası olan mevsimlik gezici tarım işçileri, aileleri ve çocuklarına dair yıllardır dile getirilen sorunlarla ilgilidir. Sözgelimi, temiz ve sürekli suya erişim, konaklama alanlarında banyo ve sıcak suya erişim, tuvalet, ulaşım maliyetleri ve çocuk işçiliğinin önlenebilmesi için gerekli olan donatılar, bu özel dönemde salgınla mücadele kapsamında daha önemli ve dolayısıyla daha görünür olmakla birlikte, sadece salgınla ilgili ihtiyaçlar olarak görülemez. Bu nedenle yapılan tüm görüşmelerde salgınla mücadele kapsamında bu alanlarda atılması gereken adımların, fındık üretim alanlarında yıllardır beklenen iyileşmeler konusunda da bir zemin olabileceği yaygın olarak farklı aktörler tarafından ifade edilmiştir.
Araştırma kapsamında işaret edilen sorunların takibi ve çözümlere dair önerilerin kalıcı iyileşmeler olarak sonuç verebilmesi için sektöre dair düzenli veri toplanması gereklidir. Fındık üretimi; farklı aktörlerin dâhil olduğu, farklı büyüklükte bahçelerde farklı tipte bahçe sahiplerinin üretimde bulunduğu, üretimin yöreye ve yükseltiye göre farklılık gösterebildiği, geniş bir coğrafyaya yayılan ve ticari olarak son derece değerli bir tarımsal üretimdir. Bu tarımsal üretimin sorunlarının anlaşılması ve işaret edilen katmanlı farklılıklardan kaynaklanacak ihtiyaçların karşılanabilmesi için üretime ve üreticilere dair düzenli veri toplanmasının önemli olduğu görülmüştür. Bu amaçla araştırma kapsamında derlenen bilgiler ışığında bir fındık bahçe sahipleri veri toplama matrisi geliştirilmiştir (Ek 8). Bu araç kullanılarak bahçe sahibi tipolojisine, ihtiyaç duyulan işgücüne ve maliyet hesaplamalarına dair her yıl toplanacak veriler, sektörün izlenmesi ve gerekli iyileştirmelerin yapılabilmesi için önemli bir veritabanı sunacaktır.
Bu genel önerinin altında araştırma sonucunun temel bulgularını sıralamak gerekirse birkaç nokta şu şekilde ifade edilebilir. Öncelikle, Covid-19 salgınına karşı alınan tedbirler, özellikle seyahat kısıtları ve ulaşımda seyrekleştirmeyle ilgili kurallar görüşülen herkes tarafından bilinmekle birlikte nasıl uygulanacağı konusunda belirsizlikler olduğu görülmüştür. Bu kuralların uygulanması halinde ihtiyaç duyulan işgücünün temini konusunda kimi güçlükler oluşacağı, ulaşım maliyetlerinin kaçınılmaz olarak artacağı ama kimin tarafından karşılanacağının bilinmediği belirtilmiştir. Buna karşın bu yıl fındık alım fiyatlarının yüksek olacağı beklentisi ile tedbir uygulamalarının maliyetlere yansımasının önemli bir engel teşkil etmeyebileceğine dair yaygın bir görüş de bulunmaktadır. Mevsimlik gezici tarım işçilerinin fındık hasadı sürecine kısmen ya da tamamen katılamaması durumunda, Düzce ve Sakarya illerinde fındık üretimin yarı yarıya azalacağı söylenirken, diğer iller için gelenek-
15
