Dostlar Tiyatrosu'nun Yeniden Üretimi Abdülcanbaz'da Yabancılaştırma
(İçeriye.) Tarzan Bey oğlum, dekor hazır mı? (Dinler.) Hazırmış. (İçerden piyano sesi. Seyircilere.) Mahinur hanım piyano çalıyor. Bestekår Betofen efendinin Mehtap Sonatı.
Hadi bakalım, açılsın perdemiz.
Dökülsün ortaya marifetimiz." (s. 28)
diyerek bu bir oyundur vurgusuna katkıda bulunan Karanfil, seyircinin sahne olayına uzak açıdan bakmasını sağlar. Aynı zamanda, bu alıntıda olduğu gibi çoğu tablodan önce, özellikle sözü açmasına yardımcı olan Fettah ile söyleştiği kısımlarda, o tabloda neler olacağına dair ipuçlarını seyirciye aktarır.
| "KARANFİL | Oyunun heyecanına kaptırdık kendimizi. Kusura bakmayın bu arada unutuvermişiz sizi. Bakalım şimdi muhteremler, Mustafa Zuhurî nam alçak, makamında, Ruhsar Hanım'ı, nasıl bizzat tazyik ve tehdit etti ve Ruhsar Hanım eza ve cefaya nasıl göğüs gerip Zuhurî ile dalgasını geçti... Ve de bakalım... Neler oldu?" (s. 71). |
Genellikle soru cümleleri ile gerçekleştirdiği bu tür açıklamalarıyla, projeksiyon yöntemiyle yansıtılan bir başlık vazifesi gören Karanfil Hoca, her ne kadar merakı tetikler gibi görünse de aslında verdiği ipuçlarıyla merak unsurunun köreltilmesine ve bilinç/ düşünce alanına çıkarılan seyircinin oyuna bambaşka bir ilgiyle yaklaşmasına yardımcı olur.
3.5 Oyunsuluk
Seyircide, sahnede gösterilenlerin yaşamın kendisi değil, yalnızca bir oyun olduğuna dair bilinç geliştirebilme çabasının bir yansıması olan oyunsuluk, "tiyatronun sürekli ve yaramaz bir şekilde ortaya çıkma eğilimi göstereceği için gerçekliğin herhangi bir yanılsamasını yok etmek için elinden geleni yapması gerektiği" (Esslin, 1959: 110) düşüncesindeki Brecht 'in kuramının temel niteliklerinden biridir. Oyunun oyun niteliğinin belirgin kılınmasıyla, oyuna karşı belli bir mesafe alması sağlanan seyirci için eleştirel bakışı beraberinde getiren üretken bir süreç başlar. Geleneksel Türk tiyatrosunda da göstermeci biçemin bir yansıması olarak sıklıkla izlenen oyunsuluk niteliği, Abdülcanbaz'da oyun kişilerinin dördüncü duvarı yıkarak seyirciye yönelen yaklaşımı, yine aynı kişilerin
Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları - Sayı: 23-2020 - ISSN: 2548-0472 250
