Sayfa:DOSTLAR TİYATROSU’NUN YENİDEN ÜRETİMİ ABDÜLCANBAZ’DA YABANCILAŞTIRMA.pdf/17

Emine Candan İRİ

kesintiye uğratan, merak-heyecan-gerilim unsurlarını devre dışı bırakan yanlarıyla yabancılaştırma etkisinin sağlanmasına ve seyircinin dikkatli bir gözlemci hâline getirilmesine yardımcı olur. Abdülcanbaz oyununda projeksiyon yönteminden yalnızca Abdülcanbaz'ı Abdülcanbaz yapan çizginin anlatım gücünü (Erkal, 1973: 51) oyuna taşımak ve Selçuk'un çizgilerini yansıtabilmek amacıyla yararlanıldığı görülür. Genco Erkal, bunu şöyle açıklar:

"Turhan'ın çizgisinden vazgeçemiyoruz. Dekorun temel unsurlarından biri olarak kullandıktan öte (ön panolar, fon perdesi) oyunun uzunca bir bölümünü çizgiye bırakıyoruz. Futbol maçını anlatan sahnede Turhan'ın çizgileri konuşacak. Slaydların arasına canlı sahneler de konacak. Projeksiyonla yansıtılan çizgilerle, sahnedeki gerçek kişilerin karşıtlığından değişik bir etki elde edilmeye çalışılacak." (1973:52).

Bu düşünce, Karanfil'in anlatımı ile projeksiyonlu anlatımın birlikte ilerlediği futbol maçı sahnesinin yanı sıra Çığırtkan'ın oyun kişilerini tanıttığı takdim kısmında canlı oyuncuların canlandıracakları tipi yansılayan resimlerin içinden çıkması ya da Manzara-i Umumiye adını taşıyan giriş kısmında Selçuk'un çizgileri ile genel bir İstanbul manzarasının verilmesi sırasında da karşılık bulur. Oyunda yalnızca çizgiyi konuşturmak gibi bir işlev ile sınırlı tutulan projeksiyon kullanımının âdeta oyuna dâhil olan yeni bir oyuncu gibi (Brecht, 2011b: 110) seyircinin ilgisini dağıtan, bu yönüyle de seyirciyi yadırgatan bir unsur olduğunu söylemek mümkündür. Epik tiyatroda genellikle projeksiyona yüklenen başlıkların, ara sözlerin, açıklamaların seyirciye iletilmesi işi ise Abdülcanbaz'da anlatımı üstlenen kişilere yüklenir.

3.4. Anlatıcı Ögesi

Canlandırma yerine anlatma ilkesini esas alan Epik tiyatronun yabancılaştırmaya zemin hazırlayan temel niteliklerinden biri de sahnede görünür bir anlatıcıya yer verilmesidir. Abdülcanbaz'da anlatma görevini yerine getiren ise aynı zamanda oyun içindeki başka bir rolle de varlık gösteren Karanfil Hoca'dır. Abdülcanbaz takımının bilge kişisi Karanfil, hem sahne illüzyonunu bozarak hem de neredeyse her tablodan önce dramatik akışı kesintiye uğratıp o tabloda olacakların ön bilgisini seyirciyle paylaşarak yabancılaştırmaya hizmet eder. Takdim kısmında Çığırtkan'a "Dur evlâdım dur. Bitti senin işin hadi bakalım. Bundan böyle söz benim." (s. 5) diyerek bir yandan oyunun anlatıcısı olduğunu ilan ederken bir yandan da yanılsamayı yok eden bir tavır sergiler. Karanfil Hoca'nın oyunsuluğa olan bu katkısı, oyunun çeşitli tablolarında zaman zaman devreye girer. Perde önünde ikinci söyleşmenin sonunda,

 

Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları - Sayı: 23-2020 - ISSN: 2548-0472