Dostlar Tiyatrosu'nun Yeniden Üretimi Abdülcanbaz'da Yabancılaştırma
Abdülcanbaz'ın kurtardıklarını sandığı memleket, bir yerde yine o kurtardık dediği adamların eline düşmüş (Erkal, 2019: 70), hikâye bir garip encama varmıştır (s. 86). "Yurtseverler, kanını ve canını vererek, İstanbullu iş birlikçilerin çıkarları için göz kırpmadan yabancı güçlere peşkeş çektikleri yurdu kurtarıp yeniden kurarken vatanı satan İstanbullu iş birlikçinin Ankara'da iktisat cephesinin kahramanı adı altında aynı oyuna yeniden başlaması karşısında" (Sokullu, 1979:214) Abdülcanbaz takımından Fettah, çılgına döner:
| "FETTAH | Boşuna çabalama hoca, bu oyun böyle bitmez. |
| KARANFİL | Alın bu hayâsızı başımdan. (Kulise.) Durmayın. |
| FETTAH | Kızma be çiçeğim. Herkes eşekten düşmüş karpuza dönmüşken oyunu bitirmenin âlemi var mı? Şimdi böyle kös kös evlerimize dağılmamız reva mıdır yani?" (s. 86). |
Fettah'ın serzenişine karşın Karanfil Hoca, bu garip hikâyeyi çalgılı çengili bir biçimde bitirir. Seyirci, oyundan ayrılırken kendine "Böyle mi bitmeliydi?" diye sormadan ((?, ?), 1973: 21), 'Abdülcanbaz gibilerin galibiyetleri neden geçicidir, erdem sahibi insanlar nihayetinde neden yenilirler, galip getirecek güçler neden hep erdemsizlerin elindedir?" diye düşünmeden edemez https://www.ucuztarih. com/ucuz-roman/abdulcanbaz-calgili-komedya/ (Erişim: 02.04.2020]. Oyunun sonunda seyirciyi silkeleyen bu huzursuzluk, iyiliğin ve doğruluğun timsali olan "Abdülcanbaz kazansaydı eğer, günün gerçeğine uymazdı" (?, ?], 1973: 21) düşüncesindeki Dostlar Tiyatrosu dramaturji ekibinin bilinçli bir adımıdır. Seyircinin, çoğu Brecht oyununda olduğu gibi böylesi şaşırtıcı ve mutsuz bir sonla yabancılaştırılması, oyunu, çözümsüzlüğün, tatminsizliğin neden olduğu ve oyun ötesine uzanan bir tartışma istenciyle terk etmesini sağlar.
3.8. Diğer Y-Efektleri
Abdülcanbaz'da daha çok geleneksel Türk tiyatrosundan gelen bir etkiyle, güldürüye de kapı aralayan dil çeşitliliği ve yanlış anlamalar gibi unsurların yoğun biçimde kullanımıyla da yabancılaştırma yoluna gidildiği görülür. İngiliz'i, Fransız'ı, Amerikalısı, İsfahanlısı, Ermeni'si, Yunan'ı, Arap'ı ile bir millî kimlik çeşitliliğinin görüldüğü oyunda, dildeki çeşitlilik, tüm bu kimliklerin yer yer tümüyle kendi dilleriyle yer yer de bozuk bir Türkçe ile konuşmaları aracılığıyla sağlanır. Buna bir de bazı sahnelerde doruğa çıkan uyduruk Arapça kullanımı eklenince oyundaki dil, hem güldürüye hem de yabancılaştırmaya yol açan bir çeşitliliğe ulaşır. Katina Katerina ve Fayrabî'nin randevu evinin kapısındaki uzun süren pazarlığında dil, seyirciyi yadırgatacak ölçüde yabancılaşır.
Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları - Sayı: 23-2020 - ISSN: 2548-0472254
