likeyi bertaraf ederiz. Bütün kuvvetler Garba tevcih olunabilir. Ben bu vaziyette Şarktaki rolümü muvaffakıyetle yapabilirim. Garp meselesi açık kalmıyor. Zat-ı sâmilerinden ricam da bir an evvel sizin de Anadoluya geçmekliğinizdir. Her makamın namuslu siması genç kumandanların Anadoluya atılmasına taraftardır. Bunun için derhal sizin de bir vazife ile gelmeniz mümkündür. Eğer mümkün olmazsa hususî bir tarzda da gelebilirsiniz. Evvelâ Erzurum'da toplanalım ve millî hükûmet esasını kuralım.
Ben Trabzon ve Erzurum'da, siz gelinceye kadar bu esası hazırlarım.
M. Kemal Paşa — Evet bu da bir fikirdir.
Ben — Paşam fikir değil karardır. Ben işe başlayacağım ve ikmal-i namus için uğraşacağım. Eğer iş tasavvur ettiğim gibi basit çıkmaz da itilâf kuvvetleri işgalleri başlasa bile şarktaki millî Türk hükûmeti kolay kolay mahvolmaz. Ve bu suretle Türklüğün ölümü mukadderse pek pahalıya maledilir. Erzurum dağlarında duramazsak Ermenistan dağlarında bu yeni Türk hükûmeti yine yaşar. Paşam İstanbulda çok kalmayınız ve buradaki diğer kumandanlar üzerinde de müessir olarak bir an evvel Anadoluyu kuvvetlendirelim. Bir çok batmış milletler istiklâllerine kavuşurken asırlar doldurucu muazzam tarihi olan Türk milletini kurtaralım.
M. Kemal Paşa — Vaziyet size hak verdiriyor. İyi olayım gelmeğe çalışırım.[1]
- ↑ Teklifimin kabulünden Mustafa Kemal Paşa hazretlerinin bilâhare sarfınazar ettiğini ve bir ay sonra arzusuna rağmen kendisinin İstanbuldan uzaklaştırıldığını âtideki yazılardan öğrendim;
1 — Gazinin nutku (sahife: 7) Beni İstanbul'dan nefy ve teb'id maksadiyle Anadoluya gönderenler...
2 — Gazinin Hayatı (sahife 79) Mustafa Kemal Paşa Ana-
