(Mustafa Kemal Paşa padişahı indirip kendi geçmek için işler yapıyor, şimdiden diktatörlüğe başladı.)
Mecburen bana müracaat eden Kongre âzalarına şifahen ve tahriren verdiğim cevaplarda şu esasları bildirdim:
(1 — Ben şahısların zekâ ve yaradılışları ne kadar yüksek olursa olsun memleket ve milleti kurtaramıyacaklarına, selâmetin şahsi sivrilmekte değil ancak ve ancak irade-i milliyenin ve kanunun hâkim ve müta olmasında bulunduğuna minel kadîm mûtekidim. Bu itikadıma mûnafi harekâta karşı asla göz yummam. Halbuki şimdiye kadar olan işlerde böyle şâyân-ı tenkit bir hal görmedim.
2 — Diktatörlükten bahs ile bunca âlâm ve mesâibin altından pek mecruh bir surette çıkan ve bütün intibahını felâketten alan millet ile ordunun böyle şeylere zerre kadar tahammülü olmıyacağını kat'î bir lisan ve kanaatle arzeylerim.)
Erzurum Kongre âzaları (Sıvas) dan bildirilen altı maddelik mukarreratı kabul etmiyorlardı. Bunu ve intihabat hakkındaki emirleri ben de mevsimsiz buluyordum. Sıvas Kongresi millî bir hükûmet tesisini emrivâki kılmak istediği görülüyordu. Gerçi netice buna müntehi olacak idi. Fakat kongrelerde verilen kararlar, ki aramızda dahi daha evvel tespit olunmuştu, bu veçhile sulh esasatının tebliğinden sonra ayrıca kararlaştırılacak idi. (Sıvas) ın bu vakitsiz hareketi nizamnamemizin henüz mürekkebi kurumadan parçalanıyor ki bu da (âtî için başka türlü endişeleri tevlit eder) diye Şarkı lisana getirdi. Daha başlangıçta bu ayrılık vahim bir şekil alacak mahiyette idi. Ben lâzımı gibi şarkı tenvire çalıştım. (Sıvas) taki arkadaşlarımıza da bu hatâlarını anlattım ve işi bir kardeş kavgası şekline bağlıyarak hallettim. Bu meyanda icraat olarak yalnız Trabzon Valisi Ali Galip Beyin oradan kaldırılmasını kâfi gördüm ve Erzuruma aldırdım. Bu husustaki muhavere ve muhaberelerim pek uzun
