Erzurum Kongresi Beyannâmesi
Şarkî Anadolu Vilâyâtının Erzurum Kongresi Beyannamesidir.
Mütarekenin akdini müteakip gittikçe artan ahd-ı şikenane muamelat ve İzmir, Antalya, Adana ve havalisi gibi aksam-ı mühimme-i memalikimizin fiilen işgali ve Aydın vilayetinde ika edilen tahammülsüz Yunan fecayii ve Ermenilerin Kafkasya dahilinde hudutlarımıza kadar dayanan katliam ve imha-yı İslam siyasetiyle istila hazırlıkları ve Karadeniz sahilinde Pontus hayalini tahakkuk ettirmek gayesiyle hazırlıklar yapılması ve sırf bu maksatla Rusya sahillerinden akın akın muhacir namı altında gelen yabancı Rumların ve bu meyanda da müsellah eşkiya çetelerinin sevk ve celp edilmesi gibi hadisat karşısında mukaddes vatanın inkısam ve inhilal tehlikesini gören milletimiz, hiçbir irade-i milliyeye istinat etmeyen hükümet-i merkeziyemizin bu âlâm ve fecayıa çaresâz olamayacağına emsal-i meşumesiyle kani ve birçok müessirat tahtında ihtimal ki daha elim ve gayr-i kabil-i hazım ve kabul mukarrerata da serfüru edeceğinden tamamıyla endişenak bulunuyor. Binaenaleyh kendini en yakın ve en hunin tehlikeler karşısında gören Şarkî Anadolu vilâyâtının mukaddesatını b’iz-zat muhafaza gayesi ile her tarafta vicdan-ı milliden doğmuş cemiyetlerin iştiraki ile ahiren munakit olan Erzurum Kongresi 7 Ağustos 35 tarihinde mesaisine hitam vererek bi-lütfullah-ı taâlâ ber-vech-i âtî mukarreratı ittihaz etti:
- Trabzon vilayeti ve Canik Sancağı ile Vilâyât-ı Şarkiye namını taşıyan Erzurum, Sivas, Diyarıbekir, Mamuretülaziz, Van, Bitlis vilâyâtı ve bu saha dahilindeki elviye-i müstakile hiçbir sebep ve bahane ile yekdiğerinden ve câmia-i Osmaniyeden ayrılmak imkânı tasavvur edilmeyen bir külldür.
Saadet ve felâkette iştirak-i tammı kabul ve mukadderatı hakkında aynı maksadı hedef ittihaz eyler. Bu sahada yaşayan bi’l-cümle anasır-ı İslamiye yekdiğerine karşı mütekabil bir hiss-i fedakârî ile meşhun ve vaziyet-i ırkiye ve ictimaiyelerine riayetkâr öz kardeştirler. - Osmanlı vatanının tamamiyeti ve istiklâl-i millimizin temini ve makam-ı saltanat ve hilafetin masuniyeti için Kuva-yı Milliyeyi amil ve irade-i milliyeyi hakim kılmak esastır.
- Her türlü işgal ve müdahale, Rumluk ve Ermenilik teşkili gayesine matuf telakki edileceğinden müttehiden müdafaa ve mukavemet esası kabul edilmiştir. Hakimiyet-i siyasiye ve muvazene-i ictimaiyeyi muhill olacak surette anasır-ı Hıristiyaniyeye yeni bir takım imtiyazat itası kabul edilmeyecektir.
- Hükümet-i merkeziyenin bir tazyik-i düvelî karşısında buraları terk ve ihmal ızdırarında kalması ihtimaline göre makam-ı hilafet ve saltanata merbutiyeti ve mevcudiyet ve hukuk-ı milliyeyi kâfil tedabir ve mukarrerat ittihaz olunmuştur.
- Vatanımızda öteden beri birlikte yaşadığımız anasır-ı gayr-ı Müslimenin kavanin-i Devlet-i Osmaniye ile müeyyed hukuk-ı müktesebelerine tamamıyla riayetkarız. Mal ve can ve ırzlarının masuniyeti zaten mukteziyat-ı diniye, an’anat-ı milliye ve esasat-ı kanuniyemizden olmakla bu esas kongremizin kanaat-i umumiyesiyle de teyit olunmuştur.
- Düvel-i itilafiyece mütarekenin imza olunduğu 30 Teşrinievvel 334 tarihindeki hududumuz dahilinde kalan ve her mıntıkasında olduğu gibi Şarki Anadolu vilayetlerinde de ekseriyet-i kahireyi İslamlar teşkil eden ve harsî, iktisadî tefevvuku Müslümanlara ait bulunan ve yekdiğerinden gayr-i kabil-i infikak öz kardeş olan din ve ırkdaşlarımızla meskun memalikimizin mukasaması nazariyesinden bi’l-külliye sarf-ı nazarla mevcudiyetimize, hukuk-ı tarihiye, ırkiye ve diniyemize riayet edilmesine ve bunlara mugayir teşebbüslerin tervic olunmamasına ve bu suretle tamamıyla hak ve adle müstenid bir karara intizar olunur.
- Milletimiz insanî, asrî gayeleri tebcil ve fennî, sınaî ve iktisadî hal ve ihtiyacımızı takdir eder. Binaenaleyh devlet ve milletimizin dahili ve harici istiklâli ve vatanımızın temamisi mahfuz kalmak şartıyla altıncı maddede musarrah hudut dahilinde milliyet esaslarına riayetkar ve memleketimize karşı istila emeli beslemeyen herhangi devletin fennî, sınaî, iktisadî muavenetini memnuniyetle karşılarız ve bu şerait-i adile ve insaniyeyi muhtevi bir sulhun da acilen takarrürü selamet-i beşer ve sükun-ı âlem namına ehass-ı âmâl-i milliyemizdir.
- Milletlerin kendi mukadderatını bizzat tayin ettiği bu tarihî devirde hükümet-i merkeziyemizin irade-i milliyeye tabi olması zaruridir. Çünkü; İrade-i milliyeye gayr-ı müstenit herhangi bir heyet-i hükü- metin indi ve şahsî mukarreratı milletçe muta’ olmadıktan başka haricen de muteber olmadığı ve olamayacağı şimdiye kadar mesbuk efal ve netayic ile sabit olmuştur. Binaenaleyh; milletin içinde bulunduğu hal-i zucret ve endişeden kurtulmak çarelerine bi’zzât tevessülüne hacet kalmadan, hükümet-i merkeziyemizin Meclis-i Millî’yi hemen ve bila-ifate-i ân toplaması ve bu suretle mukadderât-ı millet ve memleket hakkında ittihaz eyleyeceği bi’l-cümle mukarreratı Meclis-i Millî’nin murakabesine arz etmesi mecburidir.
- Vatanımızın maruz kaldığı âlâm ve hadisât ile ve tamamen aynı maksatla vicdan-ı millîden doğan cemiyetlerin ittihat ve ittifakından hasıl olan kitle-i umumiye bu kere (Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti) unvanı ile tevsim olunmuştur. İşbu cemiyet her türlü fırkacılık cereyanlarından külliyen âridir. Bi’l-cümle İslâm vatandaşlar cemiyetin aza-yı tabiiyesindendir.
- Kongre tarafından müntehap bir “Heyet-i Temsiliye” kabul ve köylerden bi’l-itibar vilâyât merakizine kadar mevcut teşkilat-ı milliye tevhit ve teyit olunmuştur.
Kongre Heyeti
Perşembe