- 18 -
dahilindeki kuvvetler sovyet iktidarını düşürecek vaziyette değildir. Rusyaya girilecek en yakın kapıda kafkasya cephesidir. Ohalde iş beyaz ruslarla anlaşmağa kalmıştır.
Beyaz Ruslarla temas
Paristeki taşnak rüesası, o zemanlar ikiye
ayrılmış olanmonarşistlerin kiril tarafını daha
kuvvetli bulduklarından onlarla anlaşılmak üzere "Kiril,, in mabeyncisi olup "Nis,, te oturmakta olan Hergiraf» ile temasa geldiler. Müzakerenin esasını şu maddeler teşkil ediyordu:
Bolşevik idaresinin yıkılması monarşistlerin
beklediği bir gayedir. Bu gayede ermenilerde
müşterektir. O halde bu iki kuvvetin birleşmesi
muvaffakiyeti daha çabuk temin edecektir. Hatta kendilerine muhalif türkleri ve kürtlük davası güden bazı firarileride almak mümkün ola-
caktır. Bir defa hududa yaklaşıldımı bütün kafkasyalılarında bu kuvvete iltihak edecekleri
tabiidir.
Bu aplan beyaz ruslarında işine geliyordu. Fakat yalnız bir nokta kalıyordu. İngilizlerin muvafakat ve yardımını temin etmek, ve
- 19 -
türklerede ya güzellikle veya cebren bu işi
kabul ettirmek.
İngilizler o tarihe kadar maddi bir iştirak
göstermemişlerdi. İlk müracaata şu kısa cevabı
verdiler. Evvela kuvvet ve teşkilatınızı görelim,
yardımımızı ona göre yaparız.
Türklere gelince:
Şimdiki idarenin ruslarla dost olduğu ve
memleket dahilinde hiç bir şey mukabilinde hiç
bir fedakârlığa yanaşmayacağı muhakkak idi.
İş cebre kalıyordu. Bunun için Rusya hakkın-
daki plana evvela türkiyeden başlamak icap
ediyordu.
Türk idaresi deyişince yerine gelcek idarenin büyük ermenistan teşkiline muvafakat
etmesini onu tanımasını şimdiden temin etmek
lâzımdı.
Hürriyyet ve itilâfcılarla temas
İlk muracaatlarını mahut Mehmet Ali ve gümülcüneli İsmail Hakkıya yaptılar. Taşnakların türk cümhuriyyeti aleyhine yapacakları harekâta mukabil Hürriyyet ve İtilaf fırkası iktidar mevkiine geçtiği takdirde türkiyede erme-
