Dün vârid olan haberler Osmanlılık 'âleminde haklı bir infiâl ve aynı zamanda büyük bir te‘accub uyandırdı. Hatıra getirilemez idiki 'asırlarca bir türk göli halinde bulunmış olan karadeñizde -o karadeñiz ki emvâc-ı vakurânesi 'osmanlı ‘izzet-i nefsiniñ galeyânından numune-i nemâdır- sefâin-i harbiyemiziñ serbestâne ... güzârî ve istedigi gibi manevra icrâ eylemesi rusya tarafından dûçâr ta'rîz olabilsün. Ruslaruñ avrupa harb-i 'umûmiyesi ile meşgul oldukları bir zamanda buña cüretleri ne gibi emellere hıdmet itdikleriniñ delil-i 'alenîsidir. Biz petesburg kabinesiniñ hatt-ı hareketini biliyorduk; onuñ sefahât-ı elemiyesi yalñız tarih-i osmâniyede degil, cümlemiziñ kulûb-u cem'iyetde silinmez bir suretde mukayetddir. Şu kadar varki -nazârımızda pek mu'azzez olan hukûk ve menâfi'miz muharebeniñ soñunda ya'ni avrupanıñ mukâdederât-ı cedidesi kararlaştırılacagı zaman aramak üzere - (..) harbiñ bütün avrupayı kapladıgı şu zamanda muhâfaza'i sükûnı tercih idiyordık. Düşünüyordukki rusya ile müttefikleri almanya ve avusturya gibi iki muazzam devletle ugraşdıkları bir zamanda cihân-i islamıñ gözi olan saltanat-ı 'osmâniyeyi rencide itmekden ihtirâz iderler. Drednotlraımızıñ müsâderesi, ingiliz ve fransız donanmalarınıñ karadeñiz bogazınıñ agzına kadar gelmeleri, rus sefâ'in-i harbiyesiniñ 'osmanlı sularına kadar ilerleyerek nümâyiş-i mecrâ icrâsına yeltenmeleri, ingiltereniñ mısırdaki hukûkumuza ta'rizi ve daha yüzlerce ahvâl, i'tilâf devletleriniñ (...) bize 'aleyhdâr olduklarını bâriz bir suretde isbat itmekde idi. Bunuñla beraber, vecâib-i ihtiyâtıñ cümlesine avrupa harb-i umumîsihnuñ zuhurundan pek çok zaman evvel tevessül itmiş olan kuvve-i icrâniyemiz, bütün bu
