T. Andaç Güzel ve H.H. Efe, Cumhurbaşkanlığı Atatürk Müze Köşkü Giriş Holünün İç Mekân ve Mobilya Bakımından İncelenmesi
Bu çalışmada ayrıca giriş holü mobilyalarının ergonomik incelemesi de yapılmış, bu kapsamda holün oturma mobilyaları ele alınırken, literatürde kabul gören bazı statik antropometrik ölçü değerleri ile kıyaslama yapılmıştır. Efe, İmirzi ve Dizel'e (2004) göre antropometri bilimi konusunda araştırma yapan bilim adamları, oturma eylemi ve oturma mobilyalarının ölçülerine ilişkin oldukça geniş önerilerde bulunmaktadırlar.
Giriş holünde oturma mobilyalarının sayısı altı adettir. Bu mobilyalar koltuk ve kanepelerden oluşmaktadır ve holde yer alan koltuk ve kanepelerin oturma yükseklikleri ortalaması 40 cm'dir. Bu birimlerin oturma yükseklikleri, ilgili literatür ile kıyaslandığında uyumlu sonuçlar elde edilmiştir. Örneğin; Neufert (2012) çalışmasında, antropometrik ölçülere dayalı en düşük oturma yüksekliğinin, koltuk tipi oturma elemanlarında en az 25-35 cm arası, sandalye tipi oturma elemanları için ise 40-45 cm arası olması gerektiğini, en fazla ise 48 cm olması gerektiğini önermektedir. Efe ve diğ, (2004) ise koltuk, kanepe gibi oturma elemanlarında oturma yüksekliğinin şartlara göre en az 30-35 cm'ye kadar düşürülebileceğini ifade etmişlerdir. Panero ve Zelnik (1979) ise oturma yüksekliğinin koltuk tipi oturma elemanlarında 35,6- 43,2 cm aralığında olması gerektiğini bildirmiştir. TS EN 1335-3 (2012) standartlarına göre; oturma elemanlarında oturma yüksekliği 40-51 cm aralığında olmalıdır (Hastürk, 2013).
Giriş holündeki koltukların oturma derinliklerinin ortalaması ise 60 cm'dir. Neufert (2012) referans değerlerine göre oturma elemanlarında derinlik 55-70 cm arası olmalıdır. Panero ve Zelnik (1979) referans değerlerine göre ise oturma elemanlarında oturma derinliği 53,3-60,9 cm aralığında olmalıdır. Efe ve diğerlerine (2004) göre ise oturma derinliği koltuklar ve kanepelerde, derinlik ölçüsü yüksekliğin düşmesine paralel olarak en az 50 cm civarında olmalıdır. Giriş holündeki bu birimlerin oturma derinlikleri ile yukarıda bahsi geçen ilgili literatür kıyaslandığında, mobilyaların ergonomik açıdan uygun olduğu belirlenmiştir.
Çalışma kapsamında giriş holü oturma birimlerinin ilgili diğer antropometik ölçü değerleri de kıyaslanmıştır ve ilgili literatür ile uyumlu sonuçlar elde edilmiştir. Neticede giriş holündeki oturma birimleri ölçülerinin Türkiye ve uluslararası antropometrik veriler ile uyumlu olduğu ifade edilebilir. Ayrıca çalışma kapsamında, giriş holü oturma birimlerinin koltuk arkalık formunun belin lumbar bölgesini destekler durumda tasarlandığı anlaşılmıştır. Ek olarak oturma zemini ile yaylanma durumu ve kolçakların durumu ergonomik açıdan uygun bulunmuştur. Koltuk arkalık formunun belin lumbar bölgesini destekler durumda tasarlandığı anlaşılmıştır. Ayrıca oturma zemini ile yaylanma, kolçaklar ergonomik açıdan uygun görülmektedir.
Giriş holü ile ilgili çalışma kapsamında salona ait iç mekân değerlendirmesi de yapılmıştır. Bu değerlendirmeye göre giriş holü dikdörtgen formlu bir salondur. Restorasyon raporu (2003) çizimlerine göre, giriş holünün alanı 22,76 m2'dir, duvar yüksekliği ise 477 cm'dir. Giriş holü zeminde ahşap parke (46 x 5,5 cm) döşemelidir. Bu mekânın tavanı, açık renkte ahşap çıtalı bir tavandır ve “Hatai” üslupta kalem işi süsleme örneklerini taşımaktadır (Bkz. Şekil 4F). Giriş holü duvarları üzerinde altı açıklık mevcuttur. Bu açıklıkları, kapılar ve merdiven bölümü oluşturmaktadır. Giriş holünün kapılarının hepsi ızgara konstrüksiyonlu kapılardır ve serbest salınımlıdırlar. Giriş holünde en çok kuzey cephesinde (%50 oranında) kapı vardır. Bu durumun fonksiyonel bir tasarım sonucu olarak ortaya çıkmış olabileceği düşünülmektedir.
Sonuç
Atatürk Müze Köşkü, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli bir yeri olan değerli bir yapıdır. Köşkün giriş katında bulunan zemin kat 02 (ZK-02) numaralı “giriş holü” isimli mekân bu çalışma kapsamında incelenmiştir. Çalışma sonucunda mekânın mobilya ve donatılarına ait, envanterde daha önce yer almayan bazı yeni bulgulara ulaşılmış olup bu bulgular envantere ve ilgili literatüre kazandırılmıştır. Bu kapsamda elde edilen sonuçlar aşağıda verildiği gibidir.
- Hem köşkün genelinde yer alan mobilyalarının büyük. çoğunluğunun hem de giriş holünde bulunan mobilyaların stil ve üslup özelliklerinin bilinmemekte olduğu belirlenmiştir. Çalışma neticesinde bu hususlara ışık tutulmuştur. Giriş holü mobilyalarının Fransız Neo-klasik üslup, XVI. Louis stilinde olduğu belirlenmiştir. Giriş holünde mobilyaların köşke geliş şeklinin, hem envanter kayıtlarında hem de ilgili literatürde bulunmadığı belirlenmiştir. Çalışma kapsamındaki arşiv araştırmaları ve yerinde incelemeler yapılmıştır. Sonuç olarak giriş holü mobilyalarının Psalty Mobilya ticarethanesinden (Maison Psalty) satın alma yöntemiyle köşke getirildiği tespit edilmiştir.
