78
Tarihte, 1889'da başlayıp 1924 Lozan Mübadelesi'yle artan göçlerle Girit Adası'ndaki Müslümanlar Ege ve Akdeniz kasabalarına, en çok da Bodrum'a göç ettiler. Yoksul ve arazisi olmayanlar mecburen gelir elde etmek için sünger çıkarmaya ve balıkçılığa başladılar.
Bu kitap klasik bir sosyo-ekonomik monografi niteliğinde balıkçılık ve sünger çıkarılması gibi konuları anlatıyordu. Bodrum'daki toplumun yarısı geçimini deniz ürünlerinden sağlıyor. Tarihte, 1889'da başlayıp 1924 Lozan Mübadelesi'yle artan göçlerle Girit Adası'ndaki Müslümanlar Ege ve Akdeniz kasabalarına, en çok da Bodrum'a göç etmişti. Yoksul ve arazisi olmayanlar mecburen gelir elde etmek için sünger çıkarmaya ve balıkçılığa başlamıştı. Bodrum'a en çok Girit'ten göç olmuştu. Mübadele sonrasında Bodrum'dan Yunanistan'a giden pek çok Rum balıkçı da teknelerini Bodrum'da bırakmıştı.
Leiden Üniversitesi'nde Doçent A. H. Nauta bana Türkçe dersi veriyordu ve Jeremy Boissevain, benim de bu hocadan ders almamı sağladı. O dönemde sadece 14 öğrenci Türkçe öğreniyordu. Hocam, "Türkçe mantıklı bir dil, çabuk öğrenirsin," demişti.
Üniversite, araştırma masraflarımın yarısını, diğer yarısını da kendim karşılayacaktım. Araştırma konumla ilgili hocam, "Sen bilirsin, önce Ege Denizi, balıkçılık metotları, balık türleri, balıkçıların sorunları ve bu sorunların bir sosyal antropolog tarafından nasıl aydınlatılabileceğini öğren, birkaç ay sonra seni tekrar göreceğim. Diğer antropoloji öğrencileriyle beraber bir toplantı yapıp, seni dinleyeceğiz ve onlar da eleştirilerini sunacaklar. Ben sana yardım edeceğim. Eğer araştırman başarılı olursa Ege Denizi'nin 'deniz perisi' olacaksın," dedi.
O zamanlar hem küçük balıkçılar hem de büyük balıkçılar (Tratta sahipleri; bu sözcük Yunancadan geliyor ve denizden ağ çekmek anlamında kullanılıyor) için kooperatifler vardı. Küçük balıkçıların kooperatiflerinin çeşitli problemleri vardı. Ben de 1970'li yıllarda bir Ege kasabasında küçük balıkçıların ne tür problemlerle karşılaşa- bileceğini merak ettim.
Özellikle Hindistan, Malezya ve Endonezya'da, küçük balıkçılık kooperatiflerinin sorunları iki taraftan geliyordu. Bu konuda ünlü İngiliz antropolog Sir Raymond Firth'in kitabı, Maleysian Fisherman beni çok etkilemiştir. Balık tüccarları balıkçılardan balık alıyor ve onlara ağ ve motor için kredi veriyorlar; onlardan ucuza aldıkları balıkları ise pahalıya satıyorlar. Tam bir sömürü sistemi. Kamu bü-
