de bunu yapıyordum; fakat ortada bir İstanbul hükûmeti ve onun harbiye nezareti makamı vardı ki, bu şifremde (Elimizde kalan eslihaya malik olduğumuz müddetçe) diyerek bildirdiğime rağmen sonuna kadar, hattâ İstanbulun işgali olan 16 Mart 336'dan sonra dahi (Mütareke mucibince silâhları veriniz) emrini vermiş.
28/8/335
Erzurum İngiliz mümessili kaymakam muhaverede manda hakkında şu beyanatta bulundu[1] : «Paris kongresinde Amerika Türkiye ile Ermeni, Azarbeycan ve Gürcü mandasını kabul etmişti. Fakat son hâvadise nazaran galiba Amerika Ayanı bunu kabul etmemiş. Şu halde İngiliz mandası olacak demektir. Esasen Amerika, islâmları sevk ve idare edemez. Halbuki İngilizlerin bu baptaki tecrübesi büyük olduğu gibi tahtı idaresinde milyonla islâm var... dedi. Mandadan maksadın ne olduğunu sordum. Cevaben meselâ Kafkasyada büyük bir kumandanlığımız bulunur ayrıca da Azerbeycanda, Gürci, Ermeni cumhuriyetleri nezdinde birer kumandan ve erkânı harbiyesi bulunur. Tabii asayişin temini ve arzu edilen mevadın tatbiki için de bir miktar kuvvetimiz olur dedi ve misal olmak üzere Mısır, Irak, Hindistanda İngilterenin sırf insaniyet için çalıştığını ve asayişin idamesiyle oradaki akvamın refahına uğraştığını söyledi. Mandaya ait muhavere bu kadardır. Bendenize şimdiye kadar vaziyeti siyasiyemiz hakkında hiç malûmat verilmediğinden berveçhi ati bazı maruzatta bulunmayı vazifei namus ve ha
- ↑ (İstiklâl Harbi Hâtıraları) eserimde pek istifadeli olan birçok bu kabil muhavere ve muhaberelerimiz görülecektir.
