3 — Millî taazzuvun her sahada inkişafı için orduca muavenet.
4 — Türklerle Kürtler arasında ayrılık gayrılık olmadığının her iki milletin ırkan ve dinen bir olduğunun ve karşımızdaki tehlikenin müşterek olduğunun telkini ve aşiret alaylarının da harbe kabiliyetli bir hale getirilmesi. (Her ihtimale karşı, bir Kürt isyanını da derpiş ederek askerî ve hususî tedbirler de aldım)
Bunlardan başka İstanbul hükümeti ve İngiliz kontrol heyetinin birlikte uğraştığı:
1 — Askerî teşkilâtın küçültülmesi.
2 — Bazı Kumandanların İngilizlere teslimi veya İstanbula istenilmesi.
3 — Silâhların sürgü kolu ve kamaları ve cephanenin İngilizler tarafından alınması.
Birinci ve ikinci maddeyi ben temin ediyordum. Üçüncü maddenin temini için dahi bidayette bazı tedbirlerle üç ay zaman kazandım. Vasaiti nakliye ve para olmadığı için Trabzona sevkine imkân olmadığını ileri sürerek işi İstanbul ile muhabereye döktüm. Şimendüferle Ermenistan ve Gürcistan içinden Batuma sevk meselesini dahi geceleri yarları yıktırarak yağmur ve fırtınadan yıkılmış vaziyetinde rapor ettirerek bir hayli vakit kazandım. En son olarak da zabitlerimizi köylü kıyafetine sokarak İngiliz müfrezesi nezaretinde gitmekte olan bir trene hücum ettirerek kendi muhafızlarımızı döğdürttüm. Ve İngiliz muhafızlarını tehdit ettirdim ve treni de Erzuruma çevirttim. Bir müddet daha oyalıyacak birşey buldum: Kale haricindeki hendekleri su ile doldurup silâh ve cephaneyi buraya atarak üzerlerini toprakla örtüp imha etmek. Ravlenson'un ateşlemek teklifini halkın heyecanını mucip olur diye reddettim. Bir müddet de hendekleri doldurmakla geçirdim. Bu da bence İngiliz heyeti ile ipi koparmamak için Müdafaai Hukuktan bir heyet cel-
