İngiltere konsolosunun Ermeniler tarafından yaralanması / Adana'nın asayiş durumu
Umum Erkân-ı Harbiye Dairesi
Üçüncü Şubesi
Hulâsa: Adana'da iğtişâş esnasında İngiliz konsolosunun Ermeniler tarafından endâht olunan bir kurşundan hafifçe cerh olunduğuna dair
Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki
Adana'da hâdis olan vak‘a hakkında bazı tafsilâta ve İngiliz konsolosunun suret-i mecrûhiyetine dair Adana Redîf Fırkası Kumandanlığı'ndan vârid olan iki kıt‘a telgrafnâmenin suret-i muhreceleri manzûr-ı sâmî-i dâver-i efhamîleri buyurulmak üzere leffen takdim kılınmış olmakla ol bâbda emr u fermân hazret-i veliyyü'l-emrindir.
Fî 27 Rebîülevvel sene 1327 ve fî 5 Nisan sene 1325
Harbiye Nâzırı
Edhem
Umum Erkân-ı Harbiye Dairesi
Üçüncü Şubesi
Adana Redîf Fırkası Kumandanlığı'ndan mevrûd fî 2 Nisan sene [1]325 tarihli şifreli telgrafnâmenin suretidir.
Dü[n] akşamdan beri burada bulunan İngiliz konsolosu kendisine bugün şehrin hâl-i ihtilâlde bulunduğu cihetle dolaşması mahzurdan sâlim olamayacağı gerek taraf-ı acizânemden ve gerek cânib-i vilâyetden dermiyân olunmuş ve fakat mûmâileyh iki defa vâki olan geşt ü güzârında bir arızaya tesadüf etmediği cihetle bugün yine üçüncü defa olarak gezmeğe ve hatta Ermeni mahallelerini dahi görüp Ermenilerin ahvâlini anlamak istediğini ısrar etmesi üzerine kemâ fi's-sâbık refakatine jandarma kumandanı ve bir tâbık[1] ile birkaç süvari ve otuz nefer nizâmiye efrâdı terfîk edildi. Ermeni mahallesinde evvelce asâkire edilen ateşden şehid düşen iki neferin bulunduğu mevki‘e vusûlünde Ermeniler tarafından yine askere ateş edildiği esnada "Atmayın." diye eliyle işaret etdiği sırada bir kurşun koluna isabet etmiş ise de ziyansız olduğu ve şehid düşen iki nefer onları(?) kaldırmak bir diğerini itlâf ve üzerine gaz yağı dökerek ihrâk eylediklerini re’ye'l-ayn müşahede etmesi hasebiyle artık Ermenilerin bir fikr-i musammem üzerine kıyâm etdiklerini tayin ederek bu bâbda ittihâz edilen tedâbîrden beyân-ı memnuniyet eylediği ve kendisi Fabrikatör Trpin'in[2] hânesinde tedavi olunmakda bulunduğu ma‘rûzdur.
Umum Erkân-ı Harbiye Dairesi
Üçüncü Şubesi
Adana Kumandanı Ferik Mustafa Paşa hazretlerinden vârid olan fî 2 Nisan sene [1]325 tarihli telgrafnâme suretidir.
Nâr-ı ihtilâl vilâyetden hemen her tarafa intişâr etdi. Cem‘i emredilen taburlar da mahallerini müdafaa etmek hırsıyla cem‘ etmiyorlar. Yarpuz, Tarsus depoları ahali tarafından yağma edildi. Bura ahvâlinin sû-i te’sirine mebnî ordu merkezinden asker gönderilemeyeceği gibi Beyrut'dan evvelce gönderileceği bildirilen iki bölüğün irsâlinden ferâğat edildiği Ordu Müşiriyeti'nden bildirilmişdir. Ermeniler yollara hâkim evlerde tahassun ederek hem İslâm ahaliye ve hem bî-taraf ve mahzâ teskini ile iştigâl edip bilâ-tefrîk-i din ve mezheb ta‘addî edenleri te’dîb eden askere hatta bilhassa askere kurşun yağdırmakdadırlar. Ekser caddeler infilâk ve mikrâs ateşlerle mesdûd bulunuyor. Buradaki nizâmiye taburu mevcudunun azlığı ve Sis, Tarsus, İskenderun ve Karaisalı'dan yetişen efrâdın kâffesi yerli demek olduğundan yağmagerâna "dindaşdır" diyerek ateş etmekde mütereddid bulunması işi işkâl etmekdedir. Bugün iltica eden bazı kadınlarla çocuklar fırka dairesine alınmış ise de İslâm kadınları ma‘rifetiyle üzerleri taharrî olundukda bazıların muhtelif sistemde dolu revolverle müsellah bulunduklarına göre Ermenilerin kadınlarına varıncaya kadar bu iğtişâşa hazırlanmış oldukları anlaşılmakda bulunduğu ve her ne kadar mevcudla iade-i asayişe geceli gündüzlü sa‘y edilmekde ise de her hâlde vilâyetin istikrar-ı asayişi için en yakın yerden bahren lâ-ekal iki nizâmiye taburunun yetişdirilmesine eşedd-i lüzum bulunduğu ma‘rûzdur.
Bâb-ı Âlî
Daire-i Umûr-ı Dahiliye
Mektubî Kalemi
Aded: 349
Huzur-ı Âlî-i Hazret-i Sadâret-penâhî'ye
Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki
Adana Hâdisesi'nde kazâen kolundan yaralanmış olan İngiliz konsolosunu alıp Mersin'e götürmek üzere Mersin'den Adana'ya bir mikdar İngiliz askerinin gideceği Hariciye nâzırı devletli paşa hazretleri tarafından ifade olunmakla vilâyete hemen tebligât icra olunmak üzere arz ve istîzân-ı keyfiyete ibtidâr kılındı. Ol bâbda emr u fermân hazret-i veliyyü'l-emrindir.
Fî 27 Rebîülevvel sene [1]327 ve fî 5 Nisan sene [1]325
Dahiliye Nâzırı
Rauf
Sadâret-i Uzmâ
Mektubî Kalemi
Tarih: 27 Rebîülevvel sene [1]327 - 5 Nisan sene [1]325
Şifre
Adana Vilâyeti'ne
Adana Hâdisesi'nde kazâen kolundan yaralanmış olan İngiliz konsolosunu alıp Mersin'e götürmek üzere Mersin'den Adana'ya bir mikdar İngiliz askerinin gideceği Hariciye Nezâreti'nden bildirilmiş ve asâkir-i mezkûrenin karaya çıkması heyecanı mûcib olacağı beyânıyla bundan sarf-ı nazar edilmesi nezâret-i müşârunileyhâ vasıtasıyla İngiltere Sefâreti'ne tebliğ edilmiş ise de şâyed İngiliz askeri karaya çıkmış ise orada ziyade kalmalarına mahal verilmemek üzere bir an evvel konsolosla beraber taht-ı emniyetde olarak Mersin'e azîmetleri esbâbının istikmâli ve eğer konsolos arzu ederse mikdar-ı kâfi kuvve-i askeriye terfîkıyla ve tren-i mahsusla kendisinin sâlimen ve âminen Mersin'e i‘zâmı ve bir gûne yolsuz ahvâl vuku‘una meydan verilmemesi hasâfet-i behiyyelerinden muntazardır.