Hınçakyan Komitesi Kilis Şubesi tutanak ve karar defterlerindeki önemli ve şüpheli görülen kısımların tercümesi
Oturum:
8 Ocak 1913
Karar:
2- Hacıhabibli ve Yoğunoluk’ta bulunan müfrezelere ayrı ayrı mektup gönderilmesi ve ulaştırılmasını arkadaş Tomas üstlenmiştir.
Oturum:
27 Ocak 1913
Karar:
1- Merkez kolunun kendisini korumak için, hazır bulunması gerektiğinin tebliğ edilmesi.
2- Merkezin 2, 3 ve 4 numaralı tebliğlerine cevaben yazılacak maddeler arasında (3) bu hafta meydana gelen kız meselesini, siyasî bir şekil vererek merkeze bildirmek.
Oturum:
10 Şubat 1913
Karar:
2- Giyork Gazeryan’ı arkadaş olarak kabul etmek ve durumu, katılacağı müfrezeye de yazılı olarak bildirmek.
4- Şamamyan, özel bir tezkere ile komiteye kabul edilmesini istiyor. Bu isteğinin kabul edilerek durumun Paylak Müfrezesine bildirilmesine karar verildi.
Oturum:
21 Nisan 1913
Karar:
3- Bütün üyelerin, gelecek toplantıda, Hamparsum Berberyan Efendinin konferansında bulunmak üzere davet edilmeleri.
Oturum:
8 Mart 1913
Karar:
1- Temmuz ayında arkadaşlardan birinin mutlaka Yoğunoluk’a gönderilmesi.
Oturum:
23 Mart 1913
Günlük:
Paris’ten gelen tebliğ.
Karar:
1- 10 numaralı tebliğ gereğince, merkezimizde genel toplantı yapılacak ve temsilciler belirlenip seçilecektir. Heyetimiz gerek bu temsilcilerle ve gerek Türkiye Ermenileri merkeziyle görüşerek (Eğer Antep ve Halep şubeleri de buna katılırlarsa) bir temsilci seçip göndermek, yani üç şubeden bir temsilci seçilerek harcırahının verilip hemen gönderilmesi.
4- Paylak Müfrezesine V. Bayram, M. Marto, K. Şamamyan, VL. Mahorgrivyan isimli öğrenciler arkadaş olarak katılmak istiyorlar. Meclisimiz bu başvuruları uygun görüp, hepsinin müfrezeye katılmasını, ayrıca S. Yehaneli, N. Pilavciyan, H. Vartan isimli şahısların da söz konusu müfrezeye katılmaları kararlaştırılmıştır.
Oturum:
30 Haziran 1913
Karar:
2- İdaremiz tarafından, şartlarımızı bildiren bir mektubun Kendiryan’a gönderilmesi.
3- Arkadaş Nalbantyan’ın, bu günlerde Süveydiye köylerine müfreze teşkilâtı kurmak üzere gönderilmesi.
İki çocuğun burada veya başka bir yerde öğrenim görmesi için gerekli olan masrafların yüzde kırkının temin edilmesi.
Kendi kendilerini korumaya hazır olmalarını teşvik etmek.
Haberleşmeyi sağlamak üzere orada, başkanlardan meydana gelen bir komisyon teşkiliyle görevlendirilen Nalbantyan’ın, yol masrafları söz konusu müfrezeler tarafından ödenecektir.
Oturum:
11 Ağustos 1913
Günlük:
1- Paylak Müfrezesi fertlerinden bazılarıyla Şamamyan arasında meydana gelen tartışma.
Karar:
1- Söz konusu şahısların hepsinin çağrılarak nasihatte bulunulması, bundan böyle bu gibi meselelerden meclisimizin hemen haberdar edilmesi, haberdar edilmediği takdirde sorumlu tutulacaklarının söylenmesi.
2- Nalbantyan’ın Süveydiye köylerinde yaptığı işler ve kurduğu teşkilât ile Antakya ve çevresindeki propagandası başarılı olduğundan teşkilâtımızın üye sayısını artırdığı; Hacıhabibli Heyetini teşkil ettiği, gönderdiği raporun içeriğinden anlaşılmış olmasından dolayı, kendisine duyulan memnuniyetin bildirilmesine karar verildi. Teşkil edilen heyette bulunan üyeler aşağıdadır:
- 1- Sahak Aramyan Başkan
- 2- Muvessi Berhalyan Kâtip
- 3- Bogos Garboşyan Veznedar
- 4- İskender İskenderyan İkinci Başkan
- 5- Hertom Filyan İkinci Kâtip
Komitemizin ilerlemesi için olağanüstü çalışan Sahak Aramyan’a
teşekkürlerimizi içeren bir takdirnamenin gönderilmesine karar verildi.
Oturum:
21 Ağustos 1913
Karar:
3- Bundan birkaç sene önce şubemiz tarafından Zeytûn’da kurulan teşkilât ve şubede bugünlerde bir karışıklık olduğu, özellikle şube ile Müdür Aharferyan arasında birçok anlaşmazlığın ortaya çıktığı anlaşıldığından, bu anlaşmazlığın sebeplerinin açıkça bildirilmesi için ilgili yere hemen bir yazı gönderilmesine karar verildi.
Oturum:
25 Ağustos 1913
Karar:
1- Malkon Arabatlıyan isimli bir gencin, komitemize katılmak için verdiği dilekçe kabul edilerek kendisinin Paylak Müfrezesine katılması ve bu konuda müfreze reisine de durumun bildirilmesi kararlaştırılmıştır.
Oturum:
1913
Karar:
1- Patrik efendinin Kilis’i ziyareti sırasında, örgütümüz adına yapılacak karşılama merasiminde, elliden fazla arkadaşın silâhlı olarak sıralı bulunmasına ve en önde de örgütümüz tarafından hazırlanan iki bayrağın açılmasına karar verildi.
Oturum:
20 Ekim 1913
Karar:
1- Seçimlerdeki idare heyeti üyelerinin isimleri aşağıda verilmiştir.
- Başkan : Agop Basmaciyan
- Kâtip : Kiyork Nalbantyan
- Veznedar : Armenak Bederyan
- İkinci Başkan : Armenak Keşişyan
- İkinci Kâtip : Tomas Vahanyan
Oturum:
3 Kasım 1913
Karar:
1- Müfreze teşkilâtı eskiden olduğu gibi devam edecek, yalnız başkanları seçim ile göreve devam edecektir. Bu konuda müfrezelere tebliğlerde bulunulması.
Oturum:
26 Ocak 1914
Karar:
Müfreze İsimleri Başkanları İkinci Başkanları
- 1. Arziyo - Karteli Maraşlıyan Nalbantyan
- 2. Gayzak - Kayglicem Ohannes Bayramyan Çerçi
- 3. Murad Çeyrast Abraham Benliyan
- 4. Vorsört - Avcı Ziran Terziyan Hevokıziç
- 5. Jirayir Agoyus Basmaciyan Tersi Solakyan
- 6. Masyaç Aram Ataryan İskender Selahyan
- 7. Ararat - Dağ M. Topçiyan Avadis Basmaciyan
- 8. Paylak Tersi Pilavciyan İstepan
Teftiş Heyeti
- 1- Agop Basmaciyan
- 2- Armenak Keşişyan
- 3- Armenak Bederyan
- 4- Mehran Çaperast
- 5- Tomas Movesyan
Oturum:
11 Mart 1914
Yerel idarenin 12 Mart 1914 tarih ve 866 numaralı tezkeresine cevap:
Karar:
Söz konusu tezkerede idare örgütümüzün üyeleriyle, idare heyeti üyelerinin hepsinin isimlerinin ve özgeçmişlerinin gönderilmesi istenmekte ise de meclisin uygun gördüğü üyelerden kırk ve idare heyetinden üçünün öz geçmişleri yazılmaksızın, isimlerini içeren bir cetvelin gönderilmesine ve 27 Şubat tarihli tezkerenin 11 Martta ellerine geçtiğinin, gönderilecek cevabî tezkerede yer almasına karar verildi.
İdare üyelerinden isimlerinin yazılması uygun görülenler aşağıdadır:
Agop Basmaciyan
Tomas Vahanyan
Armenak Bederyan
Oturum:
30 Nisan 1914
Yeniden yapılan idare seçimlerinin sonucunda, başkanlığa Agop Basmaciyan, ikinci başkanlığa Haronyun Haronyunaya, veznedarlığa Aram Ataryan, kâtipliğe Tomas Vahanyan, üyeliğe de Manuk Topciyan seçilmişlerdir.
Oturum:
15 Haziran 1914
Günlük
2- Paris İdare Heyetinden gelen yazı.
Karar:
2- Paris’ten gönderilen 2 numaralı tebligat, Antep’te bulunan arkadaşlarımız aracılığıyla elimize ulaştı. Söz konusu tebliğden anlaşıldığına göre; Türkiye Merkez İdare Heyeti birtakım kötü hâllerden ve ilgisizliklerden dolayı dağılmış ve varlığını kaybetmiş sayılır. Şimdi meclisimiz, hangi vasıta ve yol ile Halep Türkiye Merkezini idare edebileceğinin ve daha sonra kiminle haberleşileceğinin, Paris’ten yazı ile bildirilmesinin istenmesine karar verdi.
5. Talebe Cemiyeti teşkilinin uygun görülerek, Agop Gaziryan’ın bu işle görevlendirilmesi.
3 Aralık 1913
2- Merkez Heyetinin “7” numaralı genelgesi:
Karar:
2- Genelge okundu ve cevap yazılmasına karar verildi. Şöyle ki: Varna’dan bir genelge alındı. Fakat kongreye temsilci göndermedik. Artık iki idare heyeti anlaşsınlar. Hınçak Komitesinin Kilis Şubesi kopya defterinin tercümesidir. 8 numaralı zarf içinde bulunanlardan.
“Yazılar”
Numara 4
9 Ocak 1913
Yoğunoluk Müfrezesine:
.................... Biz gerekli bilgileri Hacıhabibli’ye gönderiyoruz. Siz de bilgi alıp bize göndereceksiniz. Mektupları Hacıhabibli Müfrezesi aracılığıyla gönderiniz.
İçinde bulunduğumuz durum çok karışıktır. Özellikle Ermeni meselesinin siyasî alanda yeniden söz konusu olması bizi çok düşündürmektedir. Biz Ermeniler, Hınçakyanlar, hazırlıklı ve uyanık olmak zorundayız. Komitemizin emirlerini özenle yerine getirmeliyiz. Faal, becerikli ve sağlam öz yapılı arkadaşların katılmasıyla müfrezelerimizi çoğaltmalı ve takviye etmeliyiz. Kendinizi koruma konusundaki çalışmalarınız artmalı. Seçimler için size bir adam gönderecektik, fakat ertelendi.
Başkan
Agop Basmaciyan
“Yazılar”
Numara
5 9 Ocak 1913
Hacıhabibli Müfrezesine:
Uzun zamandır mektubunuzu almadık. Türkiye’nin içine düştüğü bugünkü olağanüstü karışık durumu, Ermeni meselesinin siyasî gündemde yeniden söz konusu olması, zihinleri çok meşgul etmektedir. Siyasî gelecekte ansızın ortaya çıkacak fırtınalara yol açacak karanlık bulutların meydana gelmesine karşı hazırlıklı ve uyanık bulunmamız gerekiyor. Biz Ermeniler özellikle Hınçakyanlar, hazırlıklı ve uyanık bulunarak faaliyetlerimizi hızlandırmalıyız.
Başkan
Agop Basmaciyan
“Yazılar”
Numara 12 - 11 Mayıs 1913
İstanbul Merkezî Heyetine:
Ermenice bilmeyip de Türkçe konuşan köylere dağıtılmak üzere on beş adet talimatname ve on beş adet de program gönderilmesini ihmal etmeyiniz. Kürt dağı taraflarındaki Ermeni köylerinde çokça müfrezeler teşkil ettik. Onların tanzim ve idaresi için de bir özel memura ihtiyaç vardır.
Başkan
Agop Basmaciyan
“Yazılar”
Numara 13 Kilis 11 Mayıs 1913
Yoğunoluk Müfrezesine:
Arkadaşlarımızdan birinin yakın bir zamanda o taraflara gönderileceğini daha önce yazmıştık. Ancak siyasî durumun kötülüğünden dolayı bu teşebbüsümüz sonuçsuz kaldı ve şimdiye kadar sözümüzü yerine getiremedik. Fakat bu sözümüzü unutmadığımıza emin olunuz. Her zaman sizi düşünmekte ve merkeze de durumu bildirmekteyiz. Sözümüzü yerine getireceğiz. Ancak uygun zamanı beklemekteyiz.
Meclisimiz, temmuz ayında mutlaka arkadaşlarımızdan birinin size gönderilmesi ve gereken düzeltmeleri yapması için yeniden bir karar daha aldı. Bunun için birbuçuk ay kadar daha bekleyiniz. Arkadaşlar emin olsunlar. Yemin etmiş olan Hınçakyan askerleri çalışmalarına devam etsinler............ Size gerekli olan talimatı oraya gelecek olan arkadaştan alacaksınız. Şimdi haber veriniz.
“Yazılar”
Numarası 15 - 27 Mayıs 1913
Kilis’ten Antep Şubesine
Türkiye İdare Heyetinin “5” ve Genel Merkezin “10” numaralı tebliğlerini almışsınızdır. Bu tebliğlerde İstanbul Kongresi’nin bu sene temmuz veya ağustosta Varna’da toplanacağı bildirilmektedir.
İdare Heyetimiz, bu kongrenin çok önemli olmasından dolayı ayrıca şubemiz adına bir delegenin gönderilmesine karar vermiştir. Ancak yol harçlığı olan yirmi liranın temini zor olduğundan, Kilis, Antep ve Halep şubelerinden ortak olarak bir delegenin seçilip, Varna’ya gönderilmesinin uygun bulunduğu, bu konudaki düşüncelerinizin hemen ilk vasıta ile bildirilmesi.
“Yazılar”
Numarası 18 - 8 Temmuz 1913
Kilis’ten Hacıhabibli ve Yoğunoluk Müfrezelerine:
Bu yazımızla, size arkadaşlarımızdan Giyork Nalbantyan’ı gönderiyoruz. Kendisi müfrezelerinizde yapılacak düzenleme ve vazifelere dair gerekli yetkiye sahiptir. Tebliğ edeceği maddeleri aynen yapmaya mecbursunuz. Tabiî yol harçlığını düşünürsünüz.
“Yazılar”
Numarası 25 - 13 Ağustos 1913
Kilis’ten Antep’e:
Rahip Sahak Mumciyan’a:
.......................
Bizim çalışma tarzımız sizce bilinmektedir. Komitemiz zulüm görmüş Ermenilik için bütün gücünü harcayacak ve feda edecektir. Komitemizin bu maksadına katılmış olduğunuzdan, oralardaki yeni teşkilât gereğince oluşturulan müfrezelerle iş birliği yapınız ve onları babacan nasihatlerinizle teşvik etmenizi rica ederiz.................
“Yazılar”
Numara 26 - 13 Ağustos 1913
Süveydiye Hınçak Komitesi İdare Heyeti Üyelerine:
Arkadaşlar:
Meclis idare üyeliğine seçilmekle, mukaddes bir görevin başına geçtiğinizi ve bu duruma çok sevindiğimizi bildiririz. Heyette görevli arkadaşımız Giyork’tan aldığımız bilgiye göre, liyakatinizle bu göreve lâyık olduğunuzu tasdik eder, sizi tebrik ederiz.
Fakat, amaca ulaşmanın, göreve gelmekle değil, fedakârca hizmet ve ciddî bir gayretle mümkün olacağı sizce de bilinen bir gerçektir. O hâlde sizin talihli ellerinize bırakılan, talihsiz Ermeni milletinin diriltilmesi ve güçlendirilmesi için Ermeni milletinin menfaatlerini kendi menfaatlerinizden kat kat üstün tutacağınıza kesinlikle emin olduğumuzu büyük bir sevinçle ifade ederiz. Bu konuyla ilgili verdiğiniz kararlar sevincimizi bir kat daha artırdı. Ancak bu kararlar ne kadar parlak, ne kadar canlandırıcı olursa olsun, kâğıt üzerinde kaldıkça, sonucun faydadan çok zarar, güçten çok güçsüzlüğe sebep olacağı sizce de bilinmektedir. Verilen kararlar uygulanmalı. Başarının başlıca şartlarından biri de budur. Komitemizin oradaki girişimleri hakkında her aybaşı idaremize bilgi vermeniz şarttır.
Ermeni göçünün her geçen gün daha vahim bir durum aldığını şimdiye kadar gazetelerden veya başka kaynaklardan haber almışsınızdır. Bunun, Ermeniler için tehlikeli bir olay olduğu, Türk Hükûmetince, Ermeni varlığına yapılmış savaş derecesinde şiddetli bir darbe olduğu meydandadır.
Bu, Ermeni meselesini suya düşürmek için Türklerin çevirdiği bir plân olduğundan, o taraflarda çıkabilecek göç meselesinin bir saat evvel bastırılmasına elinizden gelen gayreti göstermelisiniz. Milletimizin yaşamasını isteyen herhangi bir Ermeni, önce şunu bilmelidir ki, millet, millî sevgi ile yaşayabilir. Millî duygudan mahrum olan bir millet, aynı zamanda yaşamaktan da mahrumdur. Milletin yaşaması için en büyük vasıta, en zorunlu çare olan milliyet duygusunu temin için çocuklar millî okullarda okutulmalıdır. Şu hâlde çocuklarımızı Amerikan kolejlerine ve kuruluşlarına göndermek bu durumda bir cinayettir. O okullarda millî duygular ve ruh yok. Ciddî öğretim, fedakâr Ermeniler yetiştiren okul istiyorsanız, işte Kilis okulunuz, Kilikyan Koleji.
Göç hakkındaki konuşmalarımızdan dolayı içinde bulunulan durum hakkında bir fikir istediğinizi zannederiz.
Ermeni meselesinin, bütün Avrupa basınını ve siyasîlerini meşgul ettiği bir zamanda, uyruğu olduğumuz Türk Hükûmetinin bize karşı takınacağı yol ne olabilir? Bunun, göç meselesinden daha kolay bir mesele olduğu anlaşılabilir. Sevgili arkadaşlar: Gayet hassas anlardayız. Bulunduğumuz zaman, Ermeni zulmünü tayin edecektir. Şimdi kendimizi korumak için, her zaman yardım isteyeceğimiz iki büyük güç vardır. Biri Allah, diğeri silâhtır. Bütün hayatımızda bu sizin için bir kural olmalıdır.
“Yazılar”
Numara 10 Ocak 1914
Arkadaş Tanilyan’a
Geçenlerde kıraathanemizde ara bozucu mahiyette, uygunsuz birtakım sözlerin üzerine, sana yapılan uyarılara rağmen yine aynı uygunsuz davranışları devam ettirdiğinizden, İdare Heyetimiz kararıyla sana son defa olarak kesin ihtar veriyoruz. Kabul edersen ne âlâ, aksi hâlde.............
Basmaciyan
5 Aralık 1913
7 numaralı genelgenizi aldık. Şahsî gururumuz unutularak komitenin gücünün azalmasına sebep olan bu gibi düzensiz hareket ve davranışlarınızdan dolayı, meclisimiz üzüntülerini bildirir.
Öncelikle şu bilinmelidir ki, Hamidlere, İzzetlere baş eğmeyen ve idam sehpalarından korkmayan Hınçakyan üyeleri, hiç olmazsa şimdi kanun karşısında olsun şahsî çıkarlarını gözetmeliydi.
İşte bu bildiri hakkındaki cevabımız:
Şubemiz bundan iki ay kadar önce kongreye çağrıldıysa da bu çağrıyı dikkate almadı. Bundan dolayı Şubemiz kongreye katılmamıştır.