Terör Korkusu ve Algılanan Terör Riskinin Alturistik Boyutları
doğrudan maruz kalmış olanların bu türden bir olaya bir daha maruz kalabileceklerine ilişkin algılarıyla açıklanabilir. Ancak teröre doğrudan maruz kalma ve kalmama ile telkin davranışı geliştirme arasında görülen farkın çok da yüksek olmadığı (p<0.45), telkin davranışının mağduriyet deneyimiyle çok keskin bir ayrıma uğramadığı gözden kaçırılmamalıdır.
Bireylerin ailelerine/yakınlarına telkinde bulunmaları üzerinde etkili olan son sosyodemografik unsur yaşanılan muhittir (Fo-225> 4,342, p<.05). Üst gelir grubu alanlarda yaşayanlar (X- 3,85) alt gelir grubu (X>3,24) alanlarda yaşayanlara göre ailelerine/ yakınlarına dikkatli olmaları konusunda daha fazla telkinde bulunmaktadırlar. Bu sonuç yakın gelecekte ailesinin/yakınlarının bir terör saldırısına kurban gitme korkusu taşıyanlara ilişkin sonuçla paraleldir. Nitekim üst ve orta gelir grubu olarak kodlanan alanlarda yaşayanların ali gelir grubu olarak kodlanan alanlarda yaşayanlara göre daha yüksek alturistik terör korkusuna sahip olduğu bulgulanmıştı. Terör olaylarının kalabalık merkezi alanlarla ilişkilendirildiği bulgusundan hareketle, kentin merkezi sayılabilecek üst gelir grubu alanlarda yaşayanların kentin periferinde bulunanlara göre daha fazla telkin davranışı geliştirdikleri görülmektedir.
Telkin davranışında sosyodemografik unsurların yanı sıra başka birtakım unsurların da etkili olduğunun tespit edildiği ifade edilmişti. Bu unsurların başında mekan ve zaman gelmektedir. Telkin davranışı çoğunlukla tek başına bir eylemin gerçekleştirilip gerçekleştirilmemesine ilişkin bir sınırlamayı veya uyarıyı değil, eylemin gerçekleştirileceği mekanlara ve zaman dilimine ilişkin sınırlamaları içermektedir. Görüşmelerden elde edilen veriler, telkinde bulunma davranışının, özellikle Kızılay ve çevresi gibi daha önce bombalı terör saldırılarının gerçekleşmiş olduğu kent merkezleri ve bu merkezlerle kalabalık olması ve saldırıya açık olması bakımından benzer özellikler gösteren mekanların tüketimi ile bağlantılı olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Ayrıca zaman, bu mekanların tüketilmesine ilişkin telkin davranışında ön plana çıkan önemli bir diğer unsurdur. Bireyler, kendilerinin gerçekleştirdiği veya kendilerine yönelik gerçekleşen telkinlerde belirli mekanların belirli, özellikle de yoğun olduğu zaman dilimlerinde, kullanılmamasının vurgulandığına dikkati çekmişlerdir:
Her seferinde uzak dur, Kızılay'dan geçme, Kızılay'dan şöyle yap gibisinden sürekli bi tembihleri vardı (Erkek, yaş 30).
İşte Kızılay'da bi işiniz varsa erteleyin. Pazar gününe denk getirin Kızılay'daki işlerinizi. (....). Yani çünkü iş trafiği falan yok ya. Ya da ne bileyim polis memurları o ara tatil falandı bilmiyorum (Erkek, yaş 24).
Telkin davranışında etkili olan bir diğer unsur, resmi kaynaklardan yapılan uyarılarıdır. Görüşmelerden elde edilen ve belirli ölçüde tekrarlayan veriler, bireylerin yakınlarına telkinde bulunurken özellikle Amerikan. büyükelçiliğinin kendi vatandaşları için yaptığı güvenlik çağrılarını dikkate aldıklarını ortaya koymaktadır:
Amerikan büyükelçiliği yine böyle bi açıklama yapmış, vatandaşlarımıza uyandır diye. Ertesi gün benim yeğenlerim Kızılay'a gelecekler anneleriyle beraber, dedim ki yok (gelemezsiniz) (Erkek, yaş 37).
Terör saldırılarının üzerinden geçen zaman süresi, telkin davranışına etki eden bir diğer unsurdur. Terör olaylarının yaşanma sıklığı ve şiddeti bu süre üzerinde belirleyici olmaktadır. Anket ve görüşmelere verilen yanıtlar algılanan terör riski, terör korkusu ve buna bağlı telkin ve davranış geliştirme noktasında zaman sorgusuna muhatap olmuş, katılımcıların büyük çoğunluğu soruları cevaplarken “o zaman mı, şimdi mi?” sorusunu yöneltmişlerdir. Elde edilen veriler, terör olaylarının üzerinden geçen zaman süresine ve ortalığın yatışmasına bağlı olarak telkin davranışının azaldığını ortaya koymuştur.
Tabii ki her zaman tetikte kalamıyoruz, unutuyoruz zamanla ama o tür olaylar yaşandığı dönemlerde veya ülke içi birtakım karışıklıklar olduğu dönemlerde uyarıyorum. Ordan gitme veya işte şu saatlerde dışarı çıkma, şu yolu kullan gibi kendimce çözümler bulmaya çalışıyorum (Kadın, yaş 33).
O dönemde çok, hergün, hergün bi kaç kere üstelik (telkin). Ama şimdi hemen hemen her gün yine görüşüyoruz ama eskisi kadar tembihlerim yok (Kadın, yaş 44).
366
