itmek fikrinde bulunan ingilizlerin yalnız afrikadaki müstemlekesi on milyon kilometre murabbadan biraz eksikdi. Bir vakitler.. ‘Umûmî sulhdan en çok bahs idildigi zaman, meşrutiyete hatta cumhuriyete mâlik en en muntazam idareli küçük, fakat gayet namuslu bir hükûmetcegizin üzerine aç ve kudurmuş bir hayvan gibi atılmış, onı çatır çatır paralayarak yutmış, zavallı transvalıñ yalnız bir günâhı vardı: zenginligi, altun ma’denlerinin bol bulunması!... Alamanya, İspanya, hatta Portekiz ve belçikanın da cesim müstemlekeleri vardı. İşte afrika taksim olunmışdı. Bu, o kadar aşikârdıki…. Koca kıt’ada ancak habeş ve liberya gibi bir iki yerli ve müstâkil hükümetcegiz kalmıştı. İtalyaya da müstemlekesi dar gelmişdi.... Şimdi beklenilmeyen, ümid ve tahayyül olunmayan bir dakikada Trablus'a saldırıyor, elli senedir süren « Afrika'yı latinleşdirmek » faciasının son perdesini açıyor.. yahud kapayordu! Bu nasıl insaniyet idi? Bu insaniyetin vahşilikden, barbarlıkdan, yamyamlıkdan ne farkı vardı?... Silahsız Afrikayı tamamıyla zabt iden bu yırtıcı, insafsız, müdhiş Avrupalılar Asyayı da paylaşıyorlar, bu tecavüzlerine souk kanla « şark meselesi ! » diyorlardı. Milyonlarca adamı insan yerine saymıyorlar, onlara hayvandan daha aşağı muamele idiyorlardı. Kendi memleketlerinde yalancıkdan gülünc insaniyetler gösteren, şefkat yazarları, şefkat müesseseleri Te'sis; hatta hayvanları himaye cemiyetleri teşkil iden bu dolandırıcı, alçak Avrupalılar; zavallı çin, ahalisinin sıhhat ve afiyetini, neslinin istikbalini muhafaza içün afyonu men' idince, birden kuduruyorlar, bütün alacalarını meydana çıkarıyor : « ticaretimize ziyan gelir ! ! ! » diye bu tali'siz hükûmeti sıkışdırıyor,
