Köy Yaşamında Engelli Birey Oima Deneyimi: Nitel Bir Araştırma Örneği
2007, s. 5). Bu durumun oluşmasında ev içi rollerin dağılımında annenin çocukla ilgilenen role sahip olması, babanın ise maddi gelir elde etme görevini üstlenmesi etkili olmaktadır. Yine aile içinde baba figürünün otorite ile ilişkilendirilmesi çocuk ve baba arasında mesafeli bir ilişkinin oluşmasına neden olmaktadır. Bir diğer unsur ise engelli çocuğa sahip ebeveynler arasında yaşanan çatışmadır. Çocuklarının engelli olduğunu öğrenen eşler arasında karşılıklı suçlayıcı tavırlar ya da tartışmalar yaşanabilmekte, kadın “sağlıklı" bir çocuk dünyaya getirmemekle suçlanabilmektedir. Bu durum eşler arasında mesafeli bir ilişkinin doğmasına yol açtığı gibi ebeveyn-çocuk arasındaki ilişkinin de zarar görmesine neden olmaktadır.
Engelli çocuk ya da birey ile ilgilenme paylaşımımın daha çok anne üzerinde kurulması, annenin eve bağımlı olmasına, herhangi bir işte çalışamamasına, akran ya da komşuluk ilişkileri geliştirememesine, kendisine zaman ayıramamasına neden olmaktadır. Diğer yandan engelli çocuk ya da bireylerle ilgilenen anne tüm sorumluluğu üzerine alarak kendisine ev ve çocuk eksenli bir yaşam oluşturmakta, bu durum onun sosyal çevreden soyutlanmasına yol açmaktadır. Bu duruma KA2'nin ifadeleri örnek olarak gösterilebilir.
Ben çıkmıyorum evden mecburiyetten, beraber televizyon izliyoruz. Bir cenazeye gittim sanki düğüne gitmişim gibi hissettim. Dışarıya çıkabilmiştim hiç kimse yadırgamadan. Yedi yaşına kadar hep sırtımda taşıdım. Ben kimseye gidemiyorum, bir şey olursa diye korkuyorum. (KA2).
Engelli çocuk ya da birey ile ebeveynler arasındaki ilişkide yaşanılan bölge ve bu bölgenin sosyal ve ekonomik imkânları da önem taşımaktadır. Köyde yaşayan engelli bireylere yapılan sosyal yardımların yeterli olmaması, engelli dernek faaliyetlerinin, belediye ve devletin engelli bireylere yönelik uygulamalarının köylere ulaşmada yetersiz olması hem engelli birey hem de ailesi için çeşitli zorlukları beraberinde getirmektedir.
Bütün özürlüleri Çanakkale'de topladılar, çok zor oldu arabamız yoktu. Başkasını tuttuk tüm evi toplayıp gittik. Kendi imkânlarımızla bir, bir buçuk araba tutup doktora gidiyoruz. Çocuklara verilen tüm yardımları eve harcıyorum, iki oldu kendi paramla alıyorum gerekenleri. Eskiden raporla alıyordum. Devletin yardımı çocuklara hasta parası, o da yetmiyor (KA2).
Ailede engelli çocuğun varlığı, aile üyeleri için başa çıkılması gereken yeni bir sürecin başlamasına neden olmaktadır. Aile bu durumda farklı tutum ve davranışlar gösterebilmektedir. Engelli bireyin eğitim alması gerekliliği, bu eğitime nasıl erişeceği, topluma nasıl dâhil olacağı, aile bireylerinin ölümünden sonraki geleceği aile içi tartışma konularını oluşturmaktadır (Özsoy, Özyürek ve Eripek 1997'den aktaran Aysan ve Özben, 2007, s. 2). Burcu (2007)'nun araştırma sonucuna göre de ebeveynler ki özellikle anneler ölümlerinden sonra engelli çocuklarının ne yapacağı, onları kime emanet edecekleri gibi önemli kaygılar taşımaktadırlar. Bu durum ailenin engelli bireye yönelik yeni davranış biçimleri geliştirmesine de yol açmaktadır.
Katılımcılar, aile içerisinde özellikle annelerinin, kardeşlerine ya da babalarına göre engelli birey için endişelenme, engelli birey ile aşırı ilgilenme, korumacı davranma eğilimleri gösterdiğini belirtmişlerdir. Bu durum engelli bireyin toplumsal hayata uyum sağlayabilme, evlilik gerçekleştirme ve maddi gelir elde etmesi gibi konularda daha çok öne çıkmaktadır. Diğer yandan katılımcılar, ailelerinin onlara karşı sahip oldukları korumacı tutum nedeniyle kendilerini üzgün ve suçlu hissetmekte, yük olarak görmektedirler. Bu sonuçlar yine Burcu (2007)'nun araştırma sonuçlarınca da desteklenmektedir. Aşırı ilgi ve korumacı tutum engelli bireylerin özgürleşmesinde diğer bir ifadeyle daha bağımsız yaşam sürmesinde bir bariyer olabilmekte ve bu durum ayı zamanda engelli bireyler için memnuniyetsizlik de oluşturmaktadır.
Annem biraz daha korumacıydı, ilgili oluyordu. Benim iş hayatımda kendi ekmeğimi elime almamda çok daha mutlu oluyor kardeşime göre. Kardeşim kendi işinle uğraşıyor hani hayvan falan aldı şimdi en son benim işim falan olduğunda çok mutlu olmuştu. Hani o nasıl olsa yapar eder diye düşünüyor ama önemli olan benimki diye düşünüyordu. Ben hissediyordum tabi, söylemese de hissediyordum (K2G).
Dönemsel olarak tabi ailemden gördüğüm ilgi beni memnun ediyor ama bazı dönemler memnun etmediği de oluyor. Bazı dönemler ailemi yanımda benimle ilgilenirken
102