İçeriğe atla

Sayfa:ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDE TASVİR FİİLİ OLARAK SAYGI FİİLLERİ.pdf/2

Vikikaynak, özgür kütüphane
Bu sayfa doğrulanmış
www. turukdergisi.com
Raziye Ersan
 

GİRİŞ

Birleşik fiiller, çeşitli araştırmacılar tarafından farklı şekillerde tanımlanmış ve sınıflandırılmıştır. Bazı araştırmacılar, birleşik fiilleri yalnızca yapı bakımından sınıflandırırken, bazıları sınıflandırma ölçütü olarak anlamı da göz önünde bulundurmuşlardır.

Bu konuyu Türkçede Fiil Birleşmeleri adlı makalesinde ele alan Gabain, fiil birleşmelerini üç grupta incelemiştir: “Bunlar I. esas manayı taşıyan bir fiil ile bir yardımcı fiilden, II. bir esas fiil ile bir deskriptif fiilden veya III. bir esas fiil ile modal bir yardımcı fiilden meydana gelebilir” (1988, 16-27). Gabain’in I. gruba verdiği örnekler, Eski Türkçe’de esas bir fiil iken Türkiye Türkçesinde tek başına bir anlam sağlamayan fiillerdir. Bu tür fiillere örnek olarak; günümüzde –dir ve i- şekillerinin gramatikalleşmeye uğramamış şekilleri olan turur ve er- yapıları verilebilir. Örneğin; sevdim erse → sevdim ise  sevdimse; sevmişim turur → sevmişim-tur → sevmişimdir. Bu gruba giren örnekler; Eski Türkçede, birden fazla fiilin birleşmesinden oluşan yapılara örnek gösterilebilirse de Türkiye Türkçesinde, bu sınıflandırmaya dahil edilemez. II. grupta yer alan fiil birleşmeleri, kılınış bildiren; yani esas fiilin gerçekleşme tarzını gösteren zarf-fiil + fiil yapısından oluşur. Bu yapı meydana gelirken, çekimli fiil kendi anlamını yitirir ve zarf-fiil eki almış olan fiili çeşitli yönlerden niteler. Bu yapıya örnek olarak; koyuver-, olagel-, şaşakal- vb. örnekleri verilebilir. Gabain’in sınıflandırmasının son bölümünü oluşturan III. yapı ise; bir esas fiil ile bir modal fiilden oluşur. İngilizcedeki will, can, must; Almancadaki werden, können, müssen gibi fiillerin örnek verilebileceği bu gruba; Gabain’in Türkçeden verdiği örnekler şu şekildedir: yuyunu başla-, isteyü git-, saklayu bil-, ala gör- (1988, 24).


 Birleşik fiilleri “bir yardımcı fiille bir ismin veya bir fiil şeklinin meydana getirdiği kelime grubudur. İsim veya fiil unsuru önce, yardımcı fiil sonra getirilir” (2013, 386) şeklinde açıklayan Ergin; birleşik fiilleri, tanımlamadan da anlaşılacağı üzere yardımcı fiilin önündeki unsurun isim veya fiil olmasına göre ikiye ayırır. İsimle yapılan birleşik fiiller grubuna kabul et-, hasta ol-, yapmış bulun- vb. örnekleri veren Ergin, ikinci gruptaki yardımcı fiillerin


TÜRÜK

Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi

2017, Yıl 5, Sayı: 11

Issn: 2147-8872

- 455 -