| 584 |
ve Balkar söz notları) ile (Ural ve Türk dillerinin en eski münasebeti) ve Munkaçi'nin (Votyak lûgati), Pröhle Vilmos'un (Başkurt dil araştırmaları) adlı eserleri de dilimize çevrilmiştir.
Bütün bu tercemelerle birlikte gerekli bir takım lûgat ve eserler de taranarak hepsinin fişler haline konulması ve Tarama Dergisinin de bütün düzeltme ve katmaları yapılarak fişlenmesi suretiyle (Türk Lehçeler lûgati) nin ortaya çıkarılması için program yapılmış ve işe de başlanmıştır.
Türkçenin bir (Litre) lûgati mahiyetinde olarak hazırlanmak istenilen (Büyük Türk Kamusu) için de kütüphanelerimizde bulunan yazma, basma, eski, yeni, birçok eserlerle lûgat kitaplarının taranmasına teşebbüs edilmiştir.
Yıllara ve tarayıcılara taksim yolile şimdiye kadar taranmasına karar verilen eserlerin sayısı 285 tir. Bunlardan 110 u taranarak fişleri Kurumda sıraya konmakta ve hazırlanmaktadır. Taramaların arkası alındıktan sonra bütün bunlar kaynaştırılarak (Büyük Türk Kamusu) fişleri haline konulacaktır.
Gramer-Sentaks çalışmaları:
Dilimizin kelimeleri gibi fonetik, morfoloji ve sentaks bakımından olan varlıklarını da genel ve özel çerçeveleri içinde ortaya koymak, Kurumun Gramer-Sentaks koluna düşen ödevdir.
Kurum, ilk önce gerek yeni sözler yaratmak ve gerek Türkçe terimler bulmak için gerekli olan dilimizde kelime teşkili yollarını araştırmak üzere anket mahiyetinde iki küçük broşür hazırlayarak bunları Türkçe öğretmenlerine göndermiş ve her birinden düşüncelerini bildirmelerini istemiştir. Gelen cevaplar yeter görülmediği gibi, halk ağzından söz derlemesinin, karşılıklar için yapılan taramaların, lehçeler üzerine incelemelerin ve lûgat taramalarının verimleri de bu işin daha çok geniş ölçüde derinleştirilmesi gerekliğini ortaya çıkarmak üzere bir çok fişler hazırlanmış, bunlar da inceden inceye araştırıldıktan sonra bütün ek varlıklarının daha derin ve daha geniş bir dil kanununa bağlı bulunduğu meydana çıkarılmıştır.
Dilimizin kendi yapısından çıkarılması lâzım olan grameri bu yapının bütün elemanları ilim görüşiyle yeniden incelenip derinleştirildikten sonra ortaya koymak mümkün olacağını düşünen Kurum, Türk ana gramerinin hazırlanmasını lûgat ve derleme çalışmalarının verimleri üzerinde yürütmek üzere ileriye bırakmış ve yalnız fonetik ve morfoloji varlıklarını fişlemek ve dilin analitik morfolojisi üzerinde hazırlık etütleri yapmak yolunu tutmuştur.
Türk lehçelerinin mukayesesi fonetik ve morfolojisi üzerine de eldeki lûgat ve gramer malzemesi esas tutularak fişler hazırlanmaktadır.
Bu fişlere esas olabilmek üzere Böthling'in «Yakut Dilis eserinin gramer kısmı ile Chantey'in «Çuvas Grameri" Kanayef'in «Altay Grameri" Radlof'un «Türk dillerinin morfolojisine giriş». Bang'in Türk istifham zamirleri», Castren in «Koybal ve Karagas lehçeleri grameri", Nemeth'in «En eski Yakut fonetiĝi" eserleri tercüme ettirildikten başka Uranha lûgatinin başındaki mukayeseli gramer listeleri de taranmıştır
