Cümhuriyet rejimi, Vakıflar idaresini, kendisini mazinin karanlıklarına bağlayan geri ve sakat usullerin tahripkâr tesirleri altında ilerilemekten ve kımıldamaktan mahrum müesseseler arasında buldu. İmparatorluktan aldığı mirası kat'i bir tasfiyeye tâbi tutan ve millî bünyeye uymıyan müessese ve teşekküllerin hayatına son veren yeni rejim, yaşatmak ve yükseltmek istediği teşekküller arasında. Türkün ruhundaki cömertlikten doğan bu ulusal varlığa da kurtarıcı elini uzattı. Onu yaşatmak için, onu ezen eski iskolâstik usul ve zihniyeti yoketmek lâzımgeliyordu. Millî bünyeyi ve devlet kudretini tereddiye uğratan âmiller Cümhuriyetin kudretli eliyle birer birer ortadan kaldırıldıkça vakıflar da kendisini ezen engellerden kurtulmağa başladı. Bütçe kanunlarına konulan yeni hukuk telâkkisine uygun hükümlerle gittikçe salâha doğru yol alan Vakıflar idaresi de nihayet Vakıflar Kanunu ve nizamnamesiyle yeni rejimin bünyesine esaslı surette mal edilmiş oldu.
1 — Vakıfların içtimaî yardım sahasındaki hizmetleri:
Vakıf aslında tamamiyle sosyal bir müessesedir ve en kuvvetli cephesi (içtimaî yardım) a müteveccihtir. Feragat ve faziletin, millî dayanışı sembolü olan vakıfları - bugünün yaşayış icaplarına uygun bir surette - değiştirip genişleterek gelecek nesillere devretmek mecburiyetinde bulunduğumuz için, alınan malî tedbirlerin bütçe üzerindeki müsaid tesirlerinden istifade ederek bu içtimaî yardım cephesinin takviyesine çalışılınaktadır.
İçtimâi yardım işleri, biri Vakıflar bütçesinden ayrılan tahsilatla, diğeri ayrı ayrı birer hükmî şahsiyet olan mülhak vakıflar gelirlerinden ayrılan paralarla iki kanaldan yürütülmektedir.
15 yıl içinde Vakıflar bütçesinden hayır işlerine tahsis olunan paranın yekûnu 10.783.444 ve içtimaî yardım sahasında harcanan paranın yekûnu 3.826.683 liradır. Bu son kısmın 1.829.383 lirası (250) yataklı Gureba hastahanesiyle günde 600 - 700 mühtaca sıcak yemek dağıtan iki aşhanenin masraflarını ve âmalarla malûm ve mühtaçların aylıklarını karşılamaktadır. Geri kalan 1.977.300 lirası da muhtelif müessese ve teşekküllere nakden yapılan yardımları teşkil etmektedir:
