hususî teşebbüslere önvermek ve yapılmakta olan işleri tanzim ve kontrol etmektir.»
Asırlarca yabancı milletler tarafından istismar edilen Türk milletinin ekonomik istiklâlini temin edecek, milleti ecnebi fabrika mahsullerine müşteri olmaktan kurtaracak, yurdun iptidai maddelerini yok pahasına satıp onların ecnebi mamullerini çok pahalı bir fiat ile satın almaktan çıkaracak yol, ancak Devletçilik prensiplerini kabul ve tatbik ile mümkün olabilirdi.
Yeni Türk devleti bunu temin için en esaslı tedbirleri aldı.
Milli endüstrinin kuvvetlenmesi için dış pazarlardan yurda gelecek mallara yurtdan çıkan malların rekabetini tanzim etmek ve yeni kurulan fabrikaların kuruluş senelerine mahsus zaruri olarak yaptıkları fazla masraflar dolayısile maliyet fiatındaki yükseklikten doğan nisbi pahalılığı korumak için dahili sanayii himaye etmek lâzımdı. Bu, hariçten gelecek mallara fazla gümrük resmi koymak, ecnebi mallarının ithalatını tahdit ve tanzim etmekle mümkün olabilir. Bu himaye prensipi Büyük Millet Meclisinin vazettiği kanunlarla temin edildiği gibi Devletin tanzim edici elinin dış ticarete de müdahale etmesi sayesinde ithalât, ihracat ve tediye müvazeneleri temin edilmiş ve dünya piyasalarında Türk toprak mahsullerinin yeri gittikçe genişlemiştir.
Bir noktayı bilhassa tavzih etmek lazımdır ki Cümhuriyet Halk Partisinin Devletçiliği. hususi ve ferdi teşebbüs ve faaliyetlere imkân vermiyen mülkiyet haklarini tanımayan ve bütün iktisadi faaliyelerle her türlü istihsal vasıtalarını Devlet elinde teksif eden Kollektivist ve toptan Devletçilikle asla alakalı değildir.
5 -- Laiklik :
Türkiye Cumhuriyeti, dinlerden ve dinlerin koyduğu naslardan değil hayatın kendinden ve onun müsbet icap ve ihtiyaçlarından mülhem olarak işleyen bir devlet makanizmasıdır. Devlet ve dünya işlerinde dinin hiç bir tesiri yoktur. İşte bu prensipe Laiklik derler.
Cumhuriyet Halk Partisi Programı bu prensibi şöyle ifade eder:
«Parti bütün kanunların, nizamların ve usullerin yapılmasında ve tatbikinde en son ilim ve teknik esaslan ile asrin ihtiyaçlarına uyulmasını prensip olarak kabul etmiştir. Din, bir vicdan işi olduğundan parti dini dünya ve devlet işlerile politikadan ayrı tutmayı, milletimizin çağdaş medeniyet yolunda ilerlemesi için başlıca şartlardan sayar.»
Filhakika Cümhuriyetin şer'i mahkemeleri kaldırarak ve medeni kanunu koyarak adli birliği, medreseleri ilga ederek tedrisat birliğini yapması: cemiyetin yetiştirici ve yaşatıcı şartları arasından dinin tesirini kaldırması demektir. Böylece âmme haklarının en mühimlerinden biri olan vicdan hürriyeti, Laiklik sayesinde en geniş ve ideal bir şekilde temin edilmiştir. Bir cemiyetin üstünlüğü ve medeniliği için birinci şart olan vicdan hürriyeti, her ferdi manevi hususlarda kendi idrak ve imanına bırakarak ferdi inanışla dev-
