7
Bu kongrede ilk nizamnamenin umumi esaslarındaki ruh ve mana baki kalmak üzere Cümhuriyetçilik, Milliyetçilik ve Lâyiklik mefhumları genişletilerek Parti prensipleri daha ziyade aydınlatılmış. Partinin kurucusu olan Atatürk'ün Umumî Reisliği tesbit edilmiştir.
Bütün bu umumi esasların bir daha değişmiyeceği de teyit olunmuştur. Yeni nizamnameye Partiden mühim vazife alanların ve parti meb'uslarını hususi hayat ve iktisadi teşebbüslerdeki serbestliklerini tahdit edecek kayıtlar konmuştur.
Kongre, Parti hükümetlerinin çalışmasına yol gösterecek esasları sıralayan Parti Umumi Reisliğinin beyannamesini de kabul etti. Bu beyannamede Partinin Cümhuriyetçi, Lâik, Halkçı, Milliyetçi vasıfları açık olarak zikrediliyordu. İktisat işlerinde yalnız millet menfaatlerine uygunluk kaydı ilâve olunuyordu.
İkinci Büyük Kongrenin kabul ettiği yeni esaslar devlet işlerinin ve milli inkılâbın açılıp ilerlemesi için memleketin umumi hayatına yeni bir yönetim veriyordu.
Yeni esaslar, Teşkilâtı Esasiye Kanunundan devlet hayatındaki dini izlerin çıkarılması ve yeni Türk harflerinin kabul edilmesi gibi mühim neticeleri doğurdu.
Partinin üçüncü büyük kongresi 10/Mayısı 1931 tarihinde Ankarada toplandı.
Partinin üçüncü kongresi; Parti, devlet ve inkılâp hayatımız için temel olan bütün ana fikirleri ilk defa yapılan parti programında bir araya toplamıştır. Bu programda ikinci kongrenin kabul ettiği;
Cümhuriyetçilik,
Milliyetçilik,
Halkçıhk,
Laiklik.
ile beraber:
Devletçilik,
İnkılâpçılık.
vasıfları da Partinin ana vasıfları arasında yer alıyor. Bu iki vasıftan İnkılâpçılık Partinin doğduğu gündenberi göze çarpan belli başlı bir şiardır. Parti, Devletçiliği dünyanın şimdiki gidişi içinde millî iktisadiyatımızı koruyup yükseltecek bir prensip olarak takibatta filen tanımış bulunuyordu. Bu program metninde Devletçiliğe de yer verilmiş olması fili vaziyetin ifade edilmesinden ve Devletçilik hakkındaki fikirlerin Türkiyede telâkkisi hududunu göstermekten başka bir şey değildir.
Programdan başka olarak kongrenin kabul ettiği nizamnamede bütün teşkilâta ait usuller, tecrübelerden alınan derslerle ameli şekillere sokulmuştur. Bunun yanında partinin çalışma tarzları gösterilmiş ve vilâyetler teşkilatının Parti kongrelerinin halk dileklerini toplamasına ehemmiyet verilmiştir.
