askerî sınıf üyelerinin farklı işlerle meşgul olmaya başladığını ortaya koyan. çalışmalar da vardır. 27 Bu da devletin planlı olarak yarattığı askerî sınıf-reâyâ ayrımının sekteye uğraması demektir. Askerî sınıf üyeleri konumlarının sağladığı fırsatlardan da yararlanarak servetlerini çoğaltmanın yolunu bulmuşlardı. Bu durum 18. yüzyılda da devam etmiştir. İşte bu tezle, bütüncül olarak Edirne örneğinde toplumsal sınıfların servet birikimi ile mülkiyet ilişkileri arasındaki bağı ortaya çıkarmaya çalışacağız.
18. yüzyıl üzerine yapılan araştırmalardan biliyoruz ki bu dönemde Osmanlı yerli sanayi, Batılı sanayi ile rekabet edemez duruma gelmeye başlamıştır. Osmanlı esnafının bir yandan dış talepten, diğer yandan da kırdan kente göç neticesinde esnaf içerisine giren 'yabancı'ların varlığından kaynaklanan hammadde sıkıntısı, kalitede yaşanan düşüşler ve enflasyon, Osmanlı esnafını seri üretim yapan Batılıların sanayi malları karşısında zayıf düşürmüştür. İşte bu noktada Edirne örneğinde toplumun bu Batı kaynaklı tüketim maddelerine ilgi gösterip göstermediklerini tespit etmek mümkün olabilecektir.
Bütün bunların yanında konuya yatırım araçları gözünden de bakılabilir. Çünkü klasik Osmanlı anlayışında reâyâ gibi topraklar da padişaha aittir. Reâyâ yanında zengin kimseleri de hâkimiyeti altına almayı amaçlayan devlet, kişilerin zenginleşmesini özellikle siyasi sebeplerden dolayı hoş karşılamamıştır. Mali konularda devlet zorlandığı dönemlerde, zaman zaman müsadere 28 yoluna da
27- Yaşar Yücel, 'XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı İdari Yapısında Taşra Ümerasının Yerine Dair Düşünceler', Belleten, Sa. 163, C. XLI, Ankara, 1977, s. 496. 28 Müsadere, ısrarla istemek anlamındadır. Devlet tarafından hazineye irad kaydetmek veya bir süre koruma altına almak üzere ceza veya tedbir olarak bir mala el koymaktır. Uygulamada ise hazine açıklarını kapatmak amacıyla kamu görevlilerinin veya reâyânın mallarına el konulmasıdır. Bkz. Cengiz Tomar, 'Müsadere', TDV İslam Ansiklopedisi, C. 32, İstanbul, 2006, s. 65. Müsadere özellikle 17. ve 18. yüzyılda, uzun savaşlar nedeniyle bozulan maliyenin düzeltilmesi için başvurulan
7
