olmama gibi başlıklar altında serveti etkileyen unsurlar ve zenginlerin mallarını kullanış biçimleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın özellikle 'servet' adı altındaki ikinci kısmın üçüncü bölümü, bizim tezimiz için örnek olabilecek durumdadır.2 Aynı şehri çalışan Zozan Pehlivan'ın yüksek lisans tezi de bu bağlamda dikkate 24 değerdir. Çünkü tezde servet, statü, borçluluk, mülkiyet ve meslek gibi kavramlar 25 arasındaki ilişki incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı ise fakirlik, orta hallilik ve zenginlik kavramlarının ele alınmasından sonra, bu gruplara giren kişiler ve her gruptaki kişilerin statüsünün yaşam tarzının, yatırım araçlarının belirlenmesidir.
II-TEORİK ÇERÇEVE VE ÇALIŞMA KONUSUNUN PROBLEMATİĞİ
Bireylerin servet dağılımlarının, dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik yapısıyla da doğrudan ilişkili olacağı ortadadır. Bu açıdan bakıldığında dönem olarak 18. yüzyılın seçilmesinin bir nedeni de, devletin devletin klasik yapısındaki değişim/dönüşümün bariz bir şekilde görüldüğü, sosyal tabakalaşmadaki hareketliliğin eskiye oranla daha fazla yaşanmaya başladığı dönem olmasıyla doğrudan ilişkilidir. Örneğin yapılan bazı araştırmalar; bu dönemde âyânlar arasından pek çok kişinin yatırım aracı olarak tarım arazilerine yöneldiği, çeşitli 26 ortaklıklar kurduğunu göstermektedir. Kaldı ki 18. Yüzyılın hemen öncesinde
24 Hülya Canbakal, 17. Yüzyılda Ayntab: Osmanlı Kentinde Toplum ve Siyaset, İstanbul, 2009. Tereke kayıtlarına dair yakın zamana kadar yapılan çalışmaların detaylı listesi yine Hülya Canbakal tarafından yayınlanmıştır. Bkz. Canbakal, 'Barkan'dan Bu Yana Tereke Çalışmaları...', s. 1-7. 25 Zozan Pehlivan, The Rich and The Poor: Wealth Polarization in Late Eighteenth Century Ayntâb, Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008. Özer Ergenç, 'XVIII. Yüzyılda Osmanlı Anadolu'sunda Tarım Üretiminde Yeni Boyutlar: Muzara'a ve Muraba'a Sözleşmeleri', Kebikeç, Sa. 23, Ankara, 2007, s. 129-139. 26.
6
