Tepeyran deyince «tarih» gelir usuma... Tarihle öylesine yoğurulmuş, iç içe yaşamış ve kaynaşmış.
1864’te gelmiş dünyaya. Osmanlı tahtında Abdülaziz vardır. Sadarette de Âli Paşa... Osmanlı imparatorluğunu temelinden sarsan savaşlar, ayaklanmalar, ekonomik bunalımlar birbirini izlemektedir.
Ve 1881'de, idaresizlikler, yenilgiler zincirinin son halkası İmparatorluğun boynuna geçmiştir. Yedi kuruşa bile muhtaç duruma düşen imparatorluk iflâsını ilân etmiş, ülkenin yer altı ve yer üstü ürünleriyle gümrük gelirlerine yabancılar el koymuştur. Yirmi yedi yıl öncesinden başlayan borçlanmaların ve savurgan bir ekonomik uygulamanın doğal bir sonucudur bu.
Tepeyran, Osmanlının iflâsını ilân ettiği bu 1881 yılında 17 yaşındadır. Her şeyi öğrenmek isteyen didikleyici bir kafa yapısı vardır. Farsça ve Arapçadan başka Fransızcayı da kendi kendine öğrenmiştir. Bu dil, onun düşünce çevrenini de genişletmiştir. Böylece Osmanlı ülkesinin içine düştüğü ekonomik ve yönetsel aksaklıkları daha bilinçli olarak tanımlayabilmek olanağına da kavuşmuştur. Tepeyran’ın bu gözlemleri, ilerideki başarılarının ve meslekdaşlarına üstünlük sağlamasının da mayasını oluşturmuştur.
Niğde Tahrirat kalemindeki küçük görevinden kısa süre içinde idarecilik merdivenlerini hızla tırmanacak, Musul, Bağ-
5
