Hüseyin Kâzım Beyin, Vahdettin ile padişahlığından önce de tanışıklığı bulunduğundan bu sözü bizzat kendisinden işitmiş olması muhtemeldir. Belki de Hüseyin Kâzım Bey bana öyle söylemiş olduğu halde aradan bunca yıl geçtiği için kesin olarak hatırlayamadığımdan böyle yazıyorum.
Zaten galiba bir gün önce Salih Paşa, İtilâf Devletleri mümessillerinin «Kuvayi Milliye’nin gayrımeşru, âsi bir kuvvet olduğunu» hükümete ilân ettirmek yolundaki sıkıştırmaları üzerine Meclis-i Vükelada istifa zaruretinden bahsettiği için:
«Bu tazyik üzerine çekilmek, girişilen bir muharebede askerin değil, kumandanların kaçması demek olur» demiştim.
Bu sözüme hepsinden önce Ticaret Nazırı Ziya Bey katılmış, Adliye Nazıra da:
— Biraz daha gecikirsek herifler bizi Babıâli’den süngü ile zorla çıkaracaklar, diye cevap vermişti. Ben de:
— Şu sırada isteğimizle çekilmektense süngülerle çıkarılmak daha şereflidir, diye karşılık vermiştim. Bu suretle istifa meselesi gerçekleşememişti.
Kâzım Beye dedim ki:
— Halin gidişine göre ergeç istifa edilecek. Tevfik Paşaya karşı öteden beri saygım vardır. Onun da bana karşı teveccühü olduğuna eminim. Mademki kendisine evvelce teklif edildiği halde sağlığından dolayı özür dilemiştir, ben şimdi gider, kendisiyle görüşür, Devlet ve memleketin selâmeti için Sadareti kabul ederek Ferit Paşanın gelmesine engel olmasını sonuna kadar ısrarla rica ederim.
Kâzım Bey- Hiç durmayınız, memlekete büyük hizmet etmiş olursunuz.
O gün Tevfik Paşanın konağına gittim. Beni, pek bilinen nezaketiyle kabul etti. Ziyaretteki maksadımı anlattım.
— Evet, dedi; Ferit’in sadarete gelmesine engel olmak lâzımdır. Fakat, zatışâhane evvelki kabinenin istifasında bana teklifte bulundu, ben, özür dileyerek kabul etmedim. Bu40
